De scheldwoorden van premier Rutte

Premier Rutte sprak, toen hem gevraagd werd naar de rellen die sinds de dood van Mitch Henriquez plaatsvinden in Den Haag, over ‘achterlijke gladiolen’. Het begint na ‘toedeledokie ‘ en ‘dikke Ikke’ op te vallen dat de premier er een bijzondere vocabulaire op na houdt. Maar waar komen die woorden vandaan?

Volgens Van Dale is ‘achterlijke gladiool’ een scheldwoord en betekent het sufferd of stommeling. Het Groot Scheldenwoordenboek schrijft:

In de jaren zeventig van vorige eeuw bedacht door de Utrechtse cabaretier Herman Berkien (overleden op 22 juni 2005) en verder populair gemaakt door (de eveneens uit Utrecht afkomstige) Herman van Veen. Dat dit scheldwoord kon ‘doorbreken’ heeft niet zo veel met de bloem ‘gladiool’ te maken. Het effect wordt ontleend aan de gerekte uitspraak van de a (in âch- en in gla-) en de eveneens typisch Utrechtse uitspraak van -oal’ (de oo wordt heel gesloten en zonder een spoor van verglijding uitgesproken). Daarmee is het Utrechts in twee woorden heel karakteristiek en herkenbaar neergezet. Dit scheldwoord komt veelvuldig voor op het internet. 

Die laatste zin is opvallend. Want hoewel het oeuvre van Berkien enigszins in vergetelheid is geraakt, wordt de term vaak gebruikt op online fora.

Een andere opvallende kreet die Rutte onlangs gebruikte is ‘toedeledoki’ en wel in zijn speech voor het VVD-congres:

Ik begrijp werkelijk niet dat er bankiers zijn die zeggen dat ze in het buitenland zoveel meer kunnen verdienen. Dan denk ik: toedeledoki, ga dan, en zoek die baan in Londen. Maar ik zie het nooit gebeuren.

Toedeledoki is afkomstig uit Jiskefet en en in de jaren negentig bedacht door Herman Koch. Het woord is favoriet bij het weblog Geenstijl waar het sinds 2006 veelvuldig wordt gebruikt als sarcastisch scheldwoord. Het roept de vraag op of Rutte wellicht een fervent bezoeker is van de spelonken van internet.