Pijnlijk: 'ongepast' citaat op 9/11 monument New York

Sommige mensen laten tatoeages zetten met Chinese tekens die ze zelf niet kunnen lezen. Ze denken dan bijvoorbeeld dat ze getooid zijn met de tekens voor ‘vurige hartstocht’ terwijl ze in werkelijkheid ‘lauwe thee’ betekenen. Die onwetendheid beperkt zich niet tot tatoeage-liefhebbers.

Zoiets dergelijk lijkt nu het National September 11 Memorial Museum overkomen dat volgende maand in New York wordt geopend ter herdenking van de terroristische aanslag op het WTC in 2001. Een betonnen muur in de constructie scheidt de bezoekers van een rustplaats waar zich de stoffelijke resten van ongeïdentificeerde slachtoffers bevinden. Op die muur is een bijna twintig meter lange spreuk aangebracht, opgebouwd uit letters vervaardigd van het staal van de verwoeste wolkenkrabbers. De tekst is afkomstig van Vergilius, een Romeins dichter die in de eerste eeuw voor onze jaartelling leefde en luidt:

‘No day shall erase you from the memory of time’

Oorspronkelijk in het Latijn geschreven ‘Nulla dies umquam memori vos eximet aevo’ luidt de tekst omgezet in het Nederlands door de alom geprezen Vergilius-vertaler  Piet Schrijvers  als: ‘Geen dag zal jullie lot doen vergeten’. Plechtig en prachtig. Maar er is iets mee.

De New York Times merkt op dat de zin weliswaar toepasselijk lijkt en het putten uit de Oudheid plechtigheid schept maar dat iemand die de context van de spreuk kent alleen maar verbijsterd kan zijn.

Het gaat er om wie Vergilius met ‘jullie’ bedoelt. Dat zijn Nisus en Euryalus uit het epos  Aeneis , twee krijgers die in het heldendicht een vijandelijk kamp hebben overvallen en de tegenstanders op gruwelijke wijze uitgemoord. Ze worden gepakt en hun hoofden op lansen gespiest. Voor Vergilius zijn het helden en daarom schrijft hij: 

O gelukzalig tweetal! Wanneer de macht van mijn dichtkunst enige invloed bezit, zal geen dag jullie lot doen vergeten

Het is een verheerlijking van bloedvergieten, van martelaren. Volgens de New York Times is de tekst eerder toepasbaar op de belevingswereld van de terroristen die het WTC verwoestten dan op de slachtoffers. De krant raadpleegde een reeks historici die, op een enkeling na, allemaal vinden dat de tekst ongepast is.

Het museum was op de hoogte van de betekenis van de woorden maar vond de spreuk zo treffend dat besloten werd die toch te gebruiken. Wel is inmiddels de verwijzende toevoeging  Aeneis weggehaald. Stel je voor dat bezoekers het hele verhaal gaan lezen.