Bye bye verzorgingsstaat...

De verzorgingsstaat is dood. Lang leve de participatiesamenleving! Dat was de boodschap die koning Willem-Alexander in zijn eerste Troonrede voor ons had.

Updates onderaan artikel

De koning begon met een persoonlijke boodschap. Hij bedankte zijn moeder, het parlement en de bevolking voor de mooie inhuldiging die hij op 30 april had gehad. En hij sprak zijn dank uit voor alle blijken van medeleven die de familie had ontvangen na de dood van prins Friso.

Daarna was het een en al crisis wat de klok sloeg. En hoewel het kabinet de eerste ‘voorzichtige signalen’ voelt dat het einde van de mondiale crisis in zicht is, was de toon toch bepaald niet optimistisch. De crisis wordt ‘steeds voelbaarder’.

De koning hamerde uit naam van het kabinet-Rutte op de ‘noodzakelijke hervormingen’ en wees erop dat de huidige verzorgingsstaat niet langer houdbaar is. Daarvoor in de plaats komt de ‘participatiesamenleving’. Een woord dat we de komende dagen nog  vaak zullen horen. Mensen moeten minder verwachten van de overheid en meer zelf doen. Of zoals het gesteld werd in de Troonrede:

Het is onmiskenbaar dat mensen in onze huidige netwerk- en informatiesamenleving mondiger en zelfstandiger zijn dan vroeger. Gecombineerd met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit ertoe dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving. Wanneer mensen zelf vorm geven aan hun toekomst, voegen zij niet alleen waarde toe aan hun eigen leven, maar ook aan de samenleving als geheel. Zo blijven Nederlanders samen bouwen aan een sterk land van zelfbewuste mensen. Een land met een compacte en krachtige overheid, die ruimte geeft en kansen biedt waar het kan en beschermt als dat nodig is, zodat niemand tussen wal en schip raakt. Elke Nederlander moet de kans krijgen om de veranderingen die ons wachten, in zijn eigen leven in te passen.”

Lees hier de volledige tekst van de Troonrede.

‘Zoek het zelf maar uit’

Het afscheid van de verzorgingsstaat. Dat was ook voor historicus Han van der Horst het meest opvallende aan de boodschap. Het alternatief, daar heeft hij geen goed woord voor over. Han van der Horst: 

Participatiesamenleving is een gruwelijk ambtenarenwoord met veel te veel (23) letters. Het werd zijne majesteit verscheidene malen in de mond gelegd om te te verhullen dat de burgers in een onzekere toekomst wordt geboden.  Politieke tekstschrijvers hebben het dan over eigen verantwoordelijkheid of dat de mensen zelf keuzes willen maken en voor elkaar zorgen.  Toch koekeloert de waarheid door de gaten in deze bemanteling heen. Zo meldde de koning, dat gemeentes beter na konden gaan of voor hulpbehoevenden taxi’s en trapliften wel nodig waren.  Alsof nu overal luie bejaarden en invaliden kraaiend van plezier op hun kostbare traplift plaatsnemen terwijl werkend Nederland moeizaam tree voor tree naar boven klautert.  De participatiesamenleving zegt: “Zoek het zelf maar uit en als je niet mee kunt doen, pech gehad dan”.

‘Doodvonnis’

Hij had nooit gedacht dat het doodvonnis over de verzorgingsstaat zou worden uitgesproken terwijl de PvdA in de regering zit, schrijft Francisco van Jole, eindredacteur van Joop, in zijn opiniebijdrage. Maar zover is het dus toch gekomen. Heel dom, aldus Van Jole, want de verzorgingsstaat is een bewezen succes:

De meest succesvolle landen ter wereld, waar de inwoners het gelukkigst zijn, bevinden zich in noordwest Europa en zijn op sociaal-democratische leest geschoeide verzorgingsstaten. Je bent gek als je die afschaft. Alleen dogmatische ideologen breken dingen die goed werken af omdat ze niet stroken met hun wereld- of mensbeeld. Communisten doen dat met competitie, liberalen doen dat met solidariteit.”

Lees hier de volledige opiniebijdrage van Francisco van Jole.

‘Zwalkend kabinet’

GroenLinks noemt de Miljoenennota een ‘reisverslag van een zwalkend kabinet’. Fractievoorzitter Van Ojik:

“De Miljoenennota leest als het reisverslag van een zwalkend kabinet. Dat gezwalk is funest voor het vertrouwen in kabinet en economie. Het kabinet moet eindelijk eens gaan doen waar het voor is ingehuurd: regeren.” 

Van Ojik heeft zich met name gestoord aan de holle woorden over de participatiemaatschappij.

 “In de participatiemaatschappij van dit kabinet moet iedereen mee doen. Maar juist de mensen die mee wíllen doen, maar niet kunnen, laat het kabinet in de steek. Volgend jaar verliezen elke dag 200 mensen hun baan. Hen heeft het kabinet niets te bieden.”

Dinsdagavond debatteren de fractieleiders van de grootste partijen over de kabinetsplannen bij de NOS. Vanaf 20.30 live te zien op Joop. De presentatie is in handen van Ferry Mingelen en Annechien Steenhuizen.

Update 19.30

Nullijn Zolang niet duidelijk is of de nullijn voor ambtenaren ook echt van de baan is, ligt er wat vakbond Abvakabo betreft nog steeds een bom onder het sociaal akkoord. Minister Asscher zei weliswaar dat er op het laatste moment nog 200 miljoen euro in de begroting is gevonden, maar Abvakabo wil eerst onderhandelen met de werkgevers om harde toezeggingen te krijgen. Volgens een woordvoerder staan er in de Miljoenennota ‘alleen wat kadobonnen in een voetnoot’. Bovendien gaat het CPB nog steeds uit van een nullijn en werd er ook in de troonrede nog van gesproken.

In een interviewsessie laat minister Rutte weten ervan uit te gaan dat het dinsdag gepresenteerde pakket van zes miljard euro aan extra bezuinigingen, de laatste aanvulling op het regeerakkoord zal zijn. Hij benadrukt dat het nooit helemaal zeker is. Ook zegt hij dat het niet voor de hand ligt dat de nullijn voor ambtenaren in 2015 alsnog terugkomt. Minister Dijsselbloem (Financiën) zegt echter niets te kunnen beloven.

‘Economisch herstel duurt langer en trager’ Dijsselbloem wond er bij het aanbieden van de Miljoennota geen doekjes om. “Er zijn geen snelle pijnloze oplossingen”, aldus de minister. Hij waarschuwde voor voortijdige optimisme over de economie:

Gegeven de verwachte groei zal het nog lang duren voordat we deze achterstand weer hebben ingehaald. De aanpassing aan die nieuwe werkelijkheid is nog volop gaande.

‘Kabinetsbeleid is schizofreen’ Terwijl de coalitie van PvdA en VVD haar best doet de kabinetsplannen te verdedigen, is de achterban het lang niet altijd eens met de gemaakte keuzes. Zo noemen de Jonge Socialisten, de jongerenvereniging van de PvdA de kabinetsplannen ‘schizofreen’. Ze geven ze dan ook ‘een dikke nul’. Toon Geenen, voorzitter van de Jonge Socialisten:

Het was een Troonrede waar sociaaldemocraten boos over zouden moeten zijn. De verzorgingsstaat wordt verder afgebroken en we krijgen er onzekerheid voor terug […] Aan de ene kant zet het kabinet in op werkgelegenheid met bijvoorbeeld een energieakkoord, aan de andere kant worden er miljarden bezuinigd wat werkloosheid veroorzaakt.

Update 20.25 D66-leider Alexander Pechtold heeft laten weten niet meer op eigen initiatief met het kabinet mee te willen denken. Het afgelopen jaar heeft D66 het kabinet meerdere keren de hand gereikt en voorstellen gedaan, maar dat werd niet gewaardeerd, aldus Pechtold tegenover het Financieele Dagblad.

Als het kabinet nog wat van ons wil, komt het maar naar ons.”

In EenVandaag zegt Pechtold het kabinet nog drie maanden, tot december, te geven.

Lees ook deze Prinsjesdag-opinies op Joop:

Esther-Mirjam Sent: Prinsjesdag

Ad Broere: Troostrede