Geen spijt, geen sorry

Na een zeer korte verklaring van demissionair premier Rutte is het woord aan de fractieleiders. De spreekvolgorde voor het debat is als volgt: Stef Blok (VVD), Diederik Samsom (PvdA), Geert Wilders (PVV), Sybrand van Haersma Buma (CDA), Emile Roemer (SP), Alexander Pechtold (D66), Jolande Sap (GL), Arie Slob (CU), Kees van der Staaij (SGP), Esther Ouwehand (PvdD) en Hero Brinkman (fractie-Brinkman).

14:12 VVD-fractievoorzitter Stef Blok stelde dat er haast gemaakt moet worden en er snel verkiezingen moeten worden gehouden. Arie Slob (CU) interrumpeerde hem en wilde weten waarom Blok nu pas met snelheid komt na zeven weken stilstand. Blok wees daarop op het belang van vooruitkijken.

14:16 Net als Slob wilde Alexander Pechtold (D66) een uitspraak van de VVD over de verantwoordelijkheid voor de kabinetscrisis en de slepende kwesties die er aan vooraf gingen, inclusief het uitblijven van hervormingen. Blok lanceerde daarop een opsomming van een hele reeks hervormingen die het kabinet gerealiseerd zou hebben. Blok noemde de anderhalf jaar van het kabinet ‘goed besteed’.

Pechtold wilde daarop van Blok een uitspraak over de foute keuze die is gemaakt om met de PVV in zee te gaan, een partner waarvan de onbetrouwbaarheid bekend was. 

14:25 Samsom (PvdA) wilde weten waarom Blok het Catshuis-pakket in zijn verklaring als ‘goed’ bestempelde terwijl het te weinig bevat om Nederland financieel gezond te krijgen.

14:30 Pechtold vroeg aan Blok of hij wil instemmen met een debat op donderdag over de financiele plannen. Blok stemde daarmee in. 14:33 Samsom begon zijn verklaring met ‘hoe haal je het in je hoofd’ om nu een kabinetscrisis te veroorzaken. Er zijn goede reden om het daar nu over te hebben maar benadrukte daarop dat hij door wil en dat er al teveel tijd is verloren.

Hij stak de hand in eigen boezem en stelde dat ‘de politiek’ teveel kissebist. Hij noemde als voorbeeld het gesteggel over een verkiezingsdatum. Hij ziet daarom af van zijn eigen voorkeur voor snelle verkiezingen en stelt voor de stembussen op 15 september te openen. Hij gaf een samenvatting van de plannen die hij vorige week presenteerde voor Nederland.

14:38 Buma (CDA) wilde daarop weten of Samsom bereid is de woningmarkt nu te hervormen omdat er dan met de PvdA een meerderheid is. Samsom stemde daarmee in mits het om de hele woningmarkt gaat, dus huur en koop. 14:43 Pechtold wilde daarop weten of Samsom in zijn plannen bereid is het tekort terug te brengen naar 3 procent. Oftewel: wil de PvdA dat Nederland zich strak aan de Europese regels houdt?

Samsom antwoordde ‘onze oplossingen gaan verder dan geld alleen’. Pechtold herhaalde daarop zijn vraag. Samsom is daartoe bereid mits dan ook echt alle regels uit het stabiliteitspact worden nageleefd.

Samsom noemde het Catshuispakket slecht met als voorbeeld onder meer de huurders die 450 miljioen inleveren terwijl huiseigenaren subisidie krijgen. Hij wil een nieuwe aanpak die zich richt op terugdringing van het tekort op korte termijn en wegwerken op lange termijn. Er moet volgens Samsom nu een voorlopige begroting komen waarin onfatsoenlijke plannen geen plaats meer hebben.

14:48 Blok wilde weten met welke concrete voorstellen hij de rust op de financiele markten wil terugkrijgen. Samsom wapperde daarop met zijn plannen. Blok stelde dat die plannen al een tijdje terug zijn gepresenteerd maar de rente sindsdien is gestegen en dat ze dus niet helpen.

14:55 Samsom zei dat zijn plannen een besparing van 8 miljard opleveren. Pechtold merkte op dat dat bedrag niet genoeg is en kwam weer terug op het streven van 3 procent voor 2013. Daar wil Samsom niet aan. Hij komt met 3,6 procent.

14:58 Wilders begon zijn verklaring met klagen over de zwarte piet die hij kreeg toebedeeld. Hij noemde zijn weglopen moedig want hij redt Nederland van een hoop ellende. Henk & Ingrid hoeven van hem niet te bezuinigen maar de overheid. Hij haalde het CPB aan dat stelde dat het Catshuispakket slecht is voor de economie. ‘We konden niet anders’. Het is kiezen tussen Henk & Ingrid of Brussel, stelde Wilders.

15:03 Slob stelde dat de drie procentseis niet alleen een eis is van Brussel maar dat het een noodzaak is voor de toekomst van Nederland. Hij vroeg waarom Wilders eerder een motie steunde waarin de drie procent werd vastgelegd. Toen waren de omstandigheden anders. zei Wilders. Nu is het tekort te hoog om terug te gaan naar drie procent, aldus Wilders. Hij wil dat pas in 2015 bereiken.

15:08 Wilders herhaalde dat hij wil dat de overheid bezuinigt en niet de burger. Hij schakelde daarop over op zijn bekende geenstijltaal met geklaag over gegraai uit de staatsruif, onzinnige zaken als windmolens etcetera.

Mijn loyaliteit ligt in Nederland en niet in Brussel, aldus de PVV-man. Hij benadrukte de pijn in zijn hart over het beeindigen van de gedoogsteun. Hij bracht een groet aan de onderhandelaars. ‘Ik neem afscheid van dit kabinet.’

Het viel waarnemers op dat Wilders niet onderbroken werd.

Tofik Dibi ‏twitterde:

Slechts 1 interruptie bij @geertwilderspvv terwijl normaal gesproken iedereen opstaat. PVV wordt niet serieus genomen #anderetijden

15:17 Buma (CDA) verklaarde dat hij zaterdag verwachtte dat er een akkoord was. Wilders was bang geworden voor het akkoord dat hij zelf had uitonderhandeld. Geen rechte rug maar slappe knieeen, aldus Buma.

15:21 Samsom daagde Buma uit op de zware gevolgen, 3 tot 4 procent koopkrachtdaling voor laagstbetaalden. Buma zou een toontje lager kunnen zingen. Buma herinnerde Samsom eraan dat de PvdA eerder de Brusselse eisen steunde. Ook zei hij dat er verzachtingen aan toegevoegd zouden worden. Een schuldencrisis los je niet op met een rinkelende kassa. Buma verweet Wilders een ruk naar links. “De grote bestrijder van Cohen eindigt nog eens als erelid van de PvdA”.

15:30 Slob wilde ook van Buma weten hoe hij terugkijkt op de beslissing om in zee te gaan met de PVV, ondanks alle kritiek. Buma stelde dat het hem spijt dat het zo abrupt is gestopt. Slob wreef nog even de woorden in die Klink gebruikte, hij voorspelde immers dat Wilders vol op het orgel zou gaan. Buma stelde dat de keuze van toen hoorde bij de situatie van toen. Hij had vertrouwen in het Catshuisoverleg omdat de gedoogconstructie al die tijd goed gewerkt had.

15:40 Roemer begon met het betuigen van respect naar het kabinet: “Regeren in crisistijd is voor iedereen lastig. Wie dat doet, verdient ook respect.” Roemer stelde dat de politiek de mensen al een kwart eeuw in de steek laat. Hij bekritiseerde het Catshuis-akkoord: “Het CPB heeft berekend dat we zonder bezuinigingen op een tekort van 3,3% in 2015 uitkomen. CDA en VVD komen met een bezuiniging van ruim 13,4 miljard uit op een tekort van 2,4%. Dan bezuinig je dus ruim 13 miljard euro om het tekort uiteindelijk met 5,5 miljard te laten afnemen. Daarmee wordt 8 miljard in de Hofvijver gegooid.” Roemer drong aan op snelle verkiezingen, liefst voor de zomer.

15:43 Pechtold stelde dat CDA en VVD hun hervormingsagenda hebben opgegeven om Wilders ter wille te zijn. “In Europa staan we geisoleerd en bij onze bondgenoten hebben we ons krediet verspeeld. Wie dwars zit zal ook zelf dwars worden gezeten.” Pechtold drong aan op hervormingen, mensen zijn niet hervormingsmoe. Hervomen is geen boekhouden maar een houding. Daar heeft het CDA en VVD aan ontbroken. Tegen de behoudzuchtigen zegt hij ‘wegkijken kan niet meer’. D66 wil verkiezingen na de zomer. Pechtold wil dat de Kamer deze week nog een plan voor 2013 naar Brussel stuurt. ‘Voldoen aan Europese afspraken’.

15:49 Ouwehand (PvdD) wilde weten of D66 in de tussentijd bereid is het kabinet van kleur te laten verschieten. Volgens Ouwehand heeft dit kabinet te weinig draagvlak in de samenleving om maatregelen te kunnen nemen.

Samsom wilde weten waar de ‘sociaal liberaal’ bij Pechtold is gebleven. Hij was immers weinig kritisch op het akkoord. Pechtold stelde dat hij zijn 7 minuten spreektijd nuttiger wilde gebruiken.

Samsom herhaalde zijn zorgen over het sociaal gehalte waar D66 voor staat. Pechtold schaarde zich daarop achter de PvdA in zijn oordeel over het asociale karakter van het akkoord. Maar het gedram op ‘sociaal & eerlijk’ zegt hem niets, het zijn net zulke begrippen als het ‘Brussel’ van de PVV aldus Pechtold.

15:55 Sap benadrukte dat Rutte anderhalf jaar geleden voor een andere coalitie had kunnen kiezen. GroenLinks wil zo spoedig mogelijk verkiezingen maar kiezers op Bonaire en Saba moeten ook mee kunnen doen. Daarom moeten ze na de zomer plaatsvinden. Rechts is definitief voorbij aldus Sap. Er zijn in het Catshuisakoord onnodige concessies gedaan door het CDA.

Sap stelde voor om een begrotingsinformateur te benoemen die morgen aan de slag gaat.

Van der Staaij (SGP) wilde weten waaraom die rol niet gewoon vervuld kan worden door minister De Jager. Sap: Dit kabinet is niet meer aan zet. De enige kans is een begrotingsinformateur die ‘de nieren kan proeven’ van alle partijen. Er is immers bereidheid onder de partijen en het louter oplepelen van de eigen wensen heeft weinig zin. Sap noemde daarop 4 punten die voor GL belangrijk zijn. Zoals het ongedaan maken van bezuinigingen op de natuur en speciale zorg. En ook belangrijk: vergroening van de economie.

16:04 Slob (CU) haalde een bijbelcitaat aan om te zeggen dat wijsheid nu het belangrijkste is. De oppositie is nu aan zet om te voorkomen dat 2012 een verloren jaar wordt. CDA en VVD moeten dan wel bereid zijn mee te werken.

16:09 Samsom wilde weten wat Slob vindt van het sociale gehalte van het Catshuis-akkoord. Slob keerde zich daar van af. Betekent het dat CU bereid is de 3 procent-norm los te laten, wilde Samsom weten. Slob wilde daar niets over loslaten in afwachting van de doorberekeningen.

16:19 Van der Staaij (SGP) begon met aanhalen van de ondergang van de Titanic. Dat wees de zichzelf overschattende mens op zijn grenzen. Het afkappen van de onderhandelingen noemde hij een bewijs dat dergelijk denken nog steeds populair is. Hij wees er op dat al sinds 1998 geen kabinet de rit uitzit.

Aan voortdurend gevit hebben we niets, aldus de SGP. Er moeten daarom zo min mogelijk plannen van het kabinet controversieel worden verklaard. Verder moet iedereen luisteren naar gods geboden, dan komt het allemaal goed. Amen.

16:20 Ouwehand (PvdD) wees erop dat het kabinet regeerde met een bulldozer onder het mom van ‘na ons de zondvloed’. De economie kon wel wat VVD gebruiken, riep de premier destijds. Nou, zie het resultaat. Ondertussen vervreemdde het kabinet zich van de samenleving. Het zocht ruzie met de bevolking en kreeg uiteindelijk de eigen gedoogpartner tegen zich. Ouwehand wil dat er in de tussentijd een groen zakenkabinet komt met mensen als Herman Wijffels. Er wordt gestopt met zaken als de Olympische Spelen en de verasfaltisering van Nederland. Rutte moet zijn groene agenda uit de kast halen.

16:25 Brinkman (fractie-Brinkman) noemde het handelen van Wilders een ramp voor het land. Terwijl er nog openingen lagen om de positie van AOW’ers te verbeteren. Wilders was alleen uit op electoraal belang. Een stem op Wilders is een verloren stem, aldus het voormalig PVV-Kamerlid.

PAUZE

16:38 In de pauze vroeg NOS-verslaggever Ferry Mingelen aan Jolande Sap waarom anders dan gewoonlijk niemand Wilders onderbrak. Ze haalde haar schouders op: ‘Het is klaar met Wilders’. Samsom zegt geen zin meer te hebben om te reageren op het links-bashen van Wilders. ‘En verder was hij vooral bezig zijn eigen straatje schoon te vegen.’

Samsom wees erop dat er weinig geinterrumpeerd wordt omdat de coalitiefracties elkaar de afgelopen dagen al ruim zijn afgevallen. Volgens hem liggen de plannen van PvdA, GroenLinks en CU op veel punten bij elkaar. Daar zou het kabinet voorstellen op kunnen bouwen. Hij ziet de meerwaarde niet van een begrotingsinformateur, zoals Sap voorstelde.

Pechtold zei dat hij verbaasd is dat de Kamer niet meer wil onderzoeken wat er nu precies is gebeurd. Ik wil daarvoor niet afhankelijk zijn van wat kranten, aldus de D66-leider.

DEEL TWEE

16:57 Pechtold onderbrak Rutte meteen. Hij wil weten wat er volgens Rutte mis is gegaan. Rutte ontkende dat iemand daar om gevraagd had. Pechtold verweet Rutte een te laconieke houding. Hij wilde weten wie er nou z’n vingers heeft afgelikt. Volgens Rutte was er gezien de vorige uitslag waarbij de VVD de kleinste grootste partij uit de geschiedenis van Nederland werd weinig alternatief. Hij gaf een beknopte weergave van de kabinetsformatie en noemde de PVV tot zaterdag een betrouwbare partner. Rutte neemt verantwoordelijkheid voor het mislukken, zegt hij. Alle mensen die het land veiliger wilde maken en financieel op orde brengen konden hun vingers aflikken aldus de premier. Hij weersprak dat Nederland internationaal is beschadigd. ‘We zijn een belangrijke partner en men begrijpt heel goed dat een land geregeerd moet worden.’

17:01 Roemer (SP) wilde weten waarom Rutte verrast was door de houding van Wilders terwijl de PVV-leider juist schetste dat een andere uitkomst onmogelijk was. Een van de twee staat volgens Roemer te liegen. Hij vroeg daarop of Rutte spijt had van het gedoogavontuur. Rutte zei dat hij de PVV tot zaterdag vertrouwde en verrast was door de afwijzing. Hij sprak van anderhalf jaar goede samenwerking. Rutte wilde niet zeggen of hij spijt had van het avontuur, volgens hem was er geen andere keuze op basis van de verkiezingsuitslag.

17:12 Rutte stelde dat de koopkrachtgevolgen voor Henk & Ingrid op vrijdagavond nog gerepareerd konden worden maar dat Wilders daar niet aan wilde. Terwijl Rutte sprak schudde PVV-er Fleur Agema ontkennend haar hoofd.

Samsom merkte op dat het akkoord zaterdag dus toch nog niet rond was, in weerwil van wat Rutte eerder beweerde. Sap vroeg zich af of het taxatievermogen van Rutte wel goed op orde was.

17:32 Rutte wil met Verhagen en De Jager een brief opstellen met voorstellen voor bezuinigingen voor 2013. Die brief moet morgen naar de Kamer. De Europese Commisie wil voor maandag weten hoe Nederland gaat bezuinigen.

17:36 Sap stelde dat Rutte weinig geleerd lijkt te hebben. Hij blijft maar volhouden dat zijn plannen uitstekend waren. Ze vroeg of Rutte bijvoorbeeld bereid is ter plekke afstand te nemen van de omstreden Wet werken naar vermogen en wil zoeken naar alternatieven. Rutte weigerde zo specifiek te zijn maar sprak wel bereid te zijn binnen redelijke grenzen naar oplossingen te zoeken. ‘Stap voor stap en kijken hoe ver we komen’, aldus Rutte. Sap reageerde teleurgesteld waarop Rutte verklaarde dat er op dit achter de schermen met fracties over ‘gesondeerd’ wordt door staatssecretaris De Krom. Samsom reageerde verrast omdat zijn fractie geen weet heeft van dergelijke acties. Hij vindt het raar dat de premier niet transparant opereert nu het kabinet demissionair is.

17:47 Rutte stelt voor de verkiezingen op woensdag 12 september te houden. Dat moet nog officieel bevestigd worden in verband met wat staatsrechtelijke kwesties, waarschijnlijk komende vrijdag. Prinsjesdag valt op dinsdag 18 september.

17:54 Blok (VVD) stelt dat het debat hem niet hoopvoller stemt. Hij bespeurt weinig drang tot samenwerking in de Kamer. Samsom is het daarmee eens stelt dat er in het debat maar 1 besluit is genomen, namelijk de verkiezingsdatum. Rutte is zich nog te weinig bewust van zijn nieuwe positie, aldus Samsom. De premier praat nog over een minderheidskabinet in plaats van over een demissionair kabinet. Hij is ook nog steeds in de weer met zijn eigen plannen in plaats van de Kamer te betrekken bij een nieuwe koers.

17:59 Wilders (PVV) herhaalde nog eens zijn tirade tegen de EU. Volgens Wilders hoeft er helemaal niet bezuinigd te worden. Nederland heeft voldoende aan Griekenland gegeven en andere probleemlanden, daarom hoeven we niet te bezuinigen aldus Wilders.

Roemer wilde daarop weten wie er nu staat te liegen. Volgens Wilders staat er niemand te liegen maar zijn er gewoon twee versies. “Dus als een persoon zegt de stoel is rood en de ander is blauw dan hebben ze allebei gelijk” vraagt Roemer. “Dan zeg ik hij is paars”, antwoordde Wilders. Dat Roemer hem niet wilde geloven interesseerde hem niet, zie hij.

Wilders zegt dat de verkiezingen een referendum worden over de EU.

18:05 Wie zit nou bij wie op de achterbank vroeg Roemer (SP) bij zijn slotwoord. Hij constateert dat de Kamer weinig vorderingen boekte en dat ook daarom er zo snel mogelijk verkiezingen gehouden moeten worden.

18:07 Pechtold: Ik vind nog steeds dat dit kabinet een onzalig avontuur was. Wat het heeft bereikt werd mogelijk door steun vanuit de oppositie. Hij wil weten wanneer een eventuele miljardenboete van de EU ingaat. Hij spreekt de hoop uit dat de Kamer deze week een brief naar de EU kan sturen.

18:10 Sap sprak teleurstelling uit over het debat. Ze hoopt dat Rutte later deze week tot een andere houding komt en verantwoordelijkheid neemt voor de staat waarin het land terecht is gekomen.

18:12 Slob (CU) wijst er op dat er een novum is. Het minderheidskabinet is alle steun kwijt en is volledig afhankelijk van de Kamer. Hij roept de Kamer op perspectief te bieden.

18:14 Van der Staaij (SGP) stelt dat we het vertrouwen van de financiele markten moeten zien te behouden. Anders stijgt de rente. Hij noemde 12 september een prachtige datum. ‘Daar offer ik mijn verjaardag graag voor op’.

18:15 Ouwehand (PvdD): zonder respect voor de natuur geen steun van haar partij.

18:16 Brinkman (fractie-Brinkman): Wie Henk senior niet de dupe wil laten worden, zadelt Henk junior op met de problemen.

18:17 Rutte nam zijn verhaal over De Krom en contacten met fracties terug. Die zijn er niet geweest, was alleen een plan.

Donderdag praat de Kamer verder.

Update 20.00 uur

Vicepresident Piet Hein Donner, Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet (PvdA) en Eerste Kamer voorzitter Fred de Graaf (VVD)bezoeken vanavond koningin Beatrix. De drie worden om de beurt op Paleis Huis ten Bosch verwacht.