Gemengde wijk blijkt geen bastion van wantrouwende bewoners

Het onderzoek van socioloog Robert Putnam van acht jaar geleden – waaruit zou blijken dat etnisch diverse wijken bewoners wantrouwig maakt – klopt niet. Dat blijkt uit vervolgonderzoeken en heranalyse van Putnam’s gegevens, meldt de Volkskrant vrijdag.

Volgens het onderzoek van Putnam zou de sociale betrokkenheid afnemen in een wijk waar witte en niet-witte mensen samenwonen. Zij zouden elkaar wantrouwen, minder aan vrijwilligerswerk doen en zich simpelweg sociaal terugtrekken.

De socioloog had dertigduizend vragenlijsten bestudeerd en publiceerde in 2007 zijn bevindingen. Dat deed hij met tegenzin omdat hij vreesde dat zijn werk als argument gebruikt zou worden tegen een gemengde samenleving. Dat gebeurde ook.

Zelfs in Nederland wordt hij aangehaald door mannen als Marcel van Dam, Thierry Baudet en Paul Scheffer. Ook wordt er beleid gebaseerd op zijn onderzoek dat nu verkeerd blijkt te zijn. Op  Joop  werd naar aanleiding van een ander onderzoek eerder bekend gemaakt dat gemengde wijken niet voor wantrouwende mensen zou zorgen.  Sociologen Maria Abascal van Princeton University en Delia Baldassarri van de Universiteit van New York hebben nu een onderzoeksfout gevonden in het werk van Putnam. Volgens hen zijn sommige etnische groepen – zoals Afro-Amerikanen en Latino’s – sowieso al meer op zichzelf. Wanneer daar rekening mee gehouden wordt, blijkt dat het meevalt met het wantrouwen en antisociale gedrag.

Het is misleidend dat etnische diversiteit het vertrouwen vermindert. Individuele verschillen, een stabiele woonsituatie en economisch welzijn zijn de sterkste voorspellers van vertrouwen en samenwerking.

Een aantal overzichtsstudies met een stuk of negentig onderzoeken heeft ook de theorie van Putnam onderuit gehaald. Dit vertelt politicoloog Tom van der Meer van de Universiteit van Amsterdam in de Volkskrant.  Zo komt volgens hem het vermeende wantrouwen meer door onderlinge vooroordelen.

We zien wel dat mensen in een etnisch gemengde buurt minder vertrouwen hebben in hun buren. Dat is logisch: als ik een buurman heb die minder op mij lijkt, zal ik minder vertrouwen in hem hebben dan wanneer hij net zo is als ik. Maar de vergaande effecten op ál het vertrouwen die Putnam beschrijft, zie je in de meeste studies niet terug.

Abascal en Baldassarri bevestigen wat Van der Meer zegt. Uit het onderzoek van Putnam zou overeind blijven dat vooral witte Amerikanen die in een gemengde wijk wonen wantrouwend blijven tegenover anderen. 

Van der Meer benadrukt dat het onderzoek van Putnam niet frauduleus is maar dat er nu gewoon sprake is van ‘voortschrijdend inzicht’. Het is volgens hem sowieso niet raadzaam om als overheid enkel op dergelijke onderzoeken beleid te maken.

Je moet als beleidsmaker nooit leunen op één studie, ook al is de auteur nog zo groot. De waarheid ligt veel genuanceerder dan wat er rondzingt. Maar het is moeilijk het bestaande beeld te corrigeren.”