Hoogleraren met dubbele pet slecht voor wetenschap

Hoogleraren hebben steeds vaker nevenfuncties naast hun werk als professor. Die bijbanen moeten ze melden, zowel intern als extern, maar uit nieuw onderzoek van de Groene Amsterdammer blijkt dat dit bij een derde van de nevenfuncties niet gebeurt.

Het radioprogramma Argos van de VPRO interviewde zaterdag onderzoeksjournalist Casper Thomas die voor Teaching Lab, een speciale redactie van de Groene voor jonge onderzoeksjournalisten, uitzocht of hoogleraren hun nevenfuncties wel netjes melden.

De redactie bekeek de nevenfuncties van alle hoogleraren in Nederland, dat zijn er naar schatting ongeveer 5800, aldus Thomas. Om hun positie van onafhankelijk en onpartijdige wetenschapper hoog te houden moeten zij hun nevenfuncties melden. Maar een derde van alle nevenfuncties werd niet gemeld. Uit het onderzoek bleek dat er ongeveer 17.000 nevenfuncties zijn en van die functies waren er 11.000 gerapporteerd. De conclusie van de onderzoekers is kort en krachtig: op papier is het misschien fatsoenlijk afgesproken, maar in de praktijk is het een rommeltje en is er te weinig transparantie over de bijbanen van hoogleraren.

Voorbeelden In het radio-interview noemt de onderzoeker twee voorbeelden waar dit uit blijkt. Een daarvan is professor Catrinus Jepma uit Groningen. Jepma is hoogleraar duurzaamheid. Dat wil zeggen, die titel draagt hij. In praktijk is hij is nul uur in dienst bij de universiteit en wordt zijn leerstoel  betaald door de gasindustrie.

Wat je dan ook ziet, zegt de journalist in Argos, is dat als Jepma wordt gevraagd om een wetenschappelijk perspectief op energievraagstukken te geven, dat dat perspectief vaak in het voordeel van fossiele brandstof uitvalt.

In het voordeel van aardgas dus. De vraag die dan logischerwijs volgt is wat de titel hoogleraar dan nog waard is.

Een andere hoogleraar die ter sprake komt in het radio interview, is bijzonder hoogleraar Hamer uit Wageningen. Hamer werkt een groot deel van zijn tijd als onderzoeker bij Unilever en één dag als hoogleraar in Wageningen. Zijn wetenschappelijke agenda gaat volgens Casper Thomas over producten van Unilever. Beschuit bijvoorbeeld en de vraag hoe je dat knapperig houdt. De vraag is of dit het soort onderzoek is dat een universiteit moet uitvoeren of dat dit eigenlijk gewoon bedrijfsonderzoek is.

Voor een universiteit is een hoogleraar in een visitekaartje en voor de hoogleraar zelf ook. Universiteiten halen zo meer onderzoeksgelden binnen, zodat ze meer promovendi kunnen begeleiden. Maar honderd procent zuiver is het niet. Sommige hoogleraren zijn eigenlijk gewoon lobbyist voor het bedrijfsleven, zo blijkt uit de rest van het Argos gesprek.

De vereniging van Nederlandse Universiteiten stelt het wetenschappelijk belang voorop, maar met de conclusies van dit onderzoek kun je niet anders dan concluderen dat dit wetenschappelijke belang onder druk staat en dat, zoals presentator Max van Weezel uiteindelijk afsluit, de hoogleraar steeds meer een merk is geworden.

Vorig jaar schreef de Groene Amsterdammer al een artikel waaruit bleek dat 60 procent van de hoogleraren in de economische sector bijklust. Hierop pleitte de SP voor een speciaal register voor bijklussende wetenschappers. Maar dat kwam er niet.

Het interview op radio 1 is terug te luisteren via de website van radio 1. De uitzending begon om 14:00 op 22 november.

De Groene Amsterdammer ligt vanaf woensdag in de winkel.

CC foto: Universiteitskrant Univers.