Media vallen als een blok voor peilingen

De kwaliteitsmedia zeggen ‘terughoudend’ met de peilingen om te gaan. Wat komt daar in de praktijk van terecht? Vrij Nederland peilde verschillende redacties van de grote nieuwsmedia.

Alle politicologen zijn het er over eens. Peilingen hebben effect op het stemgedrag. Zeker als mensen gaan stemmen. Dat betekent dat helemaal nu in deze tijd peilingen veel invloed kunnen hebben. De groep zwevende kiezers was nog nooit zo groot. Bijna veertig procent van de kiezers weet nog niet op wie te stemmen. 

De reacties:

NRC blijkt informeel wel regels te hebben, maar in de praktijk worden die niet altijd consequent uitgevoerd.

Ombudsman Sjoerd de Jong: 

“We hebben inderdaad geen richtlijnen op papier. Maar we proberen zeer terughoudend met de peilingen om te gaan. We brengen peilingen op zichzelf niet als nieuws, behalve op de website. En als we er wel over berichten, laten we verschillende peilingen over een langere periode zien, met vermelding van de foutmarge. We proberen er ook geen harde conclusies aan te verbinden.” 

Reactie Vrij Nederland:

In de korte berichten die NRC Handelsblad in verkiezingstijd bovenaan de actuele pagina’s brengt, wordt geregeld maar één peiling vermeld, zonder vermelding van de foutmarge. ‘Inderdaad,’ zegt Staal, ‘er slipt wel eens wat tussendoor.’

Volkskrant chef Haagse redactie Raoul du Pré:

“Het is een duivels dilemma. In verkiezingstijd bestaat er een grote gretigheid naar peilingen. Dan willen we toch graag laten zien hoe het ervoor staat. Ook omdat politieke partijen hun strategie aan de peilingen aanpassen. Je kunt als dagblad niet om de peilingen heen.” 

Trouw is volgens de Nederlandse Nieuwsmonitor het enige dagblad dat het meest terughoudend omgaat met peilingen. Een week voor de verkiezingen hanteert de krant zelfs een verbod op het publiceren van peilingen. 

Chef Haagse redactie Cees van der Laan:

“Wij willen in ieder geval niet meedoen aan de wedstrijd die vooral de actualiteitenrubrieken op tv ervan proberen te maken. Bijvoorbeeld RTL Nieuws, met hun zogenaamde ‘Premiersdebat’. De deelnemers waren uitgezocht op grond van de laatste stand in de peilingen. Ik vind dat stuitend.” 

Bij RTL-Nieuws zijn ze niet zo van de richtlijnen bekent Pieter Klein, adjunct-hoofdredacteur van RTL-Nieuws. 

“Maar we zijn ons zeer bewust van het bandwagon-effect dat peilingen kunnen hebben. Daarom hebben we de kandidaten voor het Premiersdebat bewust gebaseerd op de onderstroom in vier verschillende peilingen. Er is nog even overwogen om alleen Rutte en Roemer tegenover elkaar te zetten, maar ik dacht toen al: we moeten de PvdA nog niet uitvlakken.” 

De NOS heeft als enige nieuwsorganisatie een geschreven richtlijn voor de omgang van peilingen. De basisafspraken zijn volgens NOS hoofdredacteur Marcel Gelauff: 

“Op www.nos.nl doen we altijd de drie grote peilingen compleet met een staatje’, ‘Neem geen duidingen van Maurice de Hond of andere bureau’s over, alleen de cijfers. Houd het feitelijk. Dus niet: “PvdA profiteert van keuze voor Samsom”. Want dat weet Maurice niet.

Maar net als NRC blijkt de NOS ook niet consequent. Vrij Nederland schrijft: 

In de weken na de dringende opdracht van de hoofdredacteur verschenen er op de site van de NOS alweer berichten over één enkele peiling: ‘SP hoger in peiling De Hond’ en ‘Peiling: SP drie erbij, PVV drie eraf’, met verklarende teksten als: ‘De SP blijft daarmee de tweede partij van Nederland’.

Een Vandaag heeft ook goede voornemens. Hoofdredacteur Jan Kriek betoogt dat in het programma een aparte ‘duider’ voor de nuance zorgt, dat op de site een uitgebreide wetenschappelijke verantwoording te vinden is, en dat er een Raad van Toezicht is met onafhankelijke experts. Vrij Nederland over de praktijk: 

“SP ZAKT FORS. De eerste echte campagneweek heeft grote gevolgen voor de SP: de partij verliest 8 zetels en zakt van 38 naar 30 zetels. Hiermee is de VVD, die van 35 naar 33 zetels gaat, nu de grootste partij.’ Wie de nuance zoekt moet doorklikken naar de website. Ziedaar het probleem: voor je het weet gaat zo’n bericht een eigen leven leiden.” 

Nieuwsuur Carel Kuyl meent dat je als nieuwsorganisatie niet op de peilingen heen kan. 

“Iedere redactievergadering zeg ik weer: denk eraan jongens, de peilingen zijn geen wedstrijd. Dan wordt er heilig geknikt. Maar even later klinkt het weer: “Samsom was de winnaar van het debat, wat gaan we daarmee doen?” Het is een lastig dilemma. Als nieuwsorganisatie kun je niet om de peilingen heen, maar voor je het weet doe je mee aan het zichzelf versterkende effect.” 

Lees het hele artikel in Vrij Nederland: ‘Wij zijn niet zo van de richtlijnen’