Oekraïne-deal nog niet nageleefd

De pro-Russische groepen in Oekraïne lijken niet van plan hun wapens neer te leggen. Ook hebben regeringsgebouwen die ze bezet houden nog niet verlaten. Daarmee lijkt nog geen uitvoering te worden gegeven aan de afspraken die donderdag in Genève zijn gemaakt over een oplossing voor het conflict in Oekraïne, zo meldt de NOS. Eén van de afspraken is dat de pro-Russische groepen zich ontwapenen. Ze krijgen amnestie als ze zich niet schuldig hebben gemaakt aan zware misdrijven.

Update vrijdag Ook de Amerikaanse president Obama is sceptisch over het in Genève gesloten akkoord. De Verenigde Staten en hun bondgenoten staan klaar om nieuwe sancties in te voeren als Rusland zich niet aan de afspraken houdt, zo meldt de Volkskrant.

“Ik hoop dat de daad bij het woord wordt gevoegd”, zei Obama enkele uren nadat functionarissen uit de VS, Rusland, de Europese Unie en Oekraïne het eens waren geworden.

De vraag is nu of ze hun invloed, die ze tot dusver op een verstorende wijze hebben aangewend, gaan gebruiken om de orde te herstellen. Alleen dan kunnen de Oekraïners verkiezingen houden, hervormingen doorvoeren om het landsbestuur te decentraliseren, hun economie stabiliseren en de weg richting groei en democratie weer inslaan.

In Genève werd afgesproken dat alle partijen zich onthouden van geweld, intimidatie of provocaties. Volgens de NOS moet het voor de rest nog worden uitgewerkt. Zo is het nog niet duidelijk wie op de ontwapening moet toezien. Volgens Bob Deen, politiek adviseur van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), is dat de Oekraïense regering of de OVSE.

60 Nederlandse militairen Bij een Nederlandse bijdrage aan de NAVO-inzet in Oost-Europa worden ongeveer zestig Nederlandse militairen en vier F-16’s ingezet. Dat zei Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp donderdagavond in Nieuwsuur. De NAVO brengt nog in kaart welke bondgenoten een bijdrage kunnen leveren. Middendorp zei dat de situatie in Oekraïne laat zien dat vrede en veiligheid in Europa niet vanzelfsprekend zijn:

We moeten ons realiseren dat we in vrede moeten blijven investeren. We moeten Defensie niet als kostenpost zien.

Update donderdag 19.00 Rusland, Oekraïne, de Verenigde Staten en de Europese Unie hebben een akkoord bereikt. Dat meldt onder meer de NOS. Na urenlang overleg in Genève hebben hebben ze besloten dat de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) moet gaan bemiddelen. De komende tijd zetten de vier partijen hun gesprekken tevens voort.

De eerste stappen om de crisis te beteugelen zijn gezet. Zo moeten de separatisten ontwapend worden en moeten de bezette gebouwen in het oosten van Oekraïne teruggegeven worden aan de overheid.

De Russische minister van Buitenlandse Zaken Lavrov wil een nationale dialoog in Oekraïne. Op de persconferentie pleitte hij voor decentralisatie van Oekraïne en meer zeggenschap voor de regio’s. Ook pleit hij voor meer aandacht voor de Russische taal.

Update 20.00 In de Oost-Oekraïense stad Donetsk moeten joden zich melden. Het verzoek daartoe staat op pamfletten die werden uitgedeeld voor de ingang van de grote synagoge in Donetsk, waar veel joden samenkomen om Pesach te vieren. Drie gewapende mannen deelden de pamfletten uit, waarop onder meer staat dat de joden zich moeten registreren bij de nieuwe machthebbers van de pas uitgeroepen Volksrepubliek Donetsk. Verder zouden ze ook hun bezittingen moeten laten registreren. De banden tussen joden en junta-leider Stepan Bander, die in de Tweede Wereldoorlog in Kiev de macht had, wordt in het pamflet onderstreept.

Het pamflet is in het Russisch opgesteld en draagt het symbool van de Russische staat en die van de clandestiene Volksrepubliek Donetsk. Het is ondertekend door de Denis Pushilin, de voorzitter van de interimregering van de Volksrepubliek. Op een Joods-Oekraïense website zou de voorman van Pushilin inmiddels hebben toegegeven dat de pamfletten van zijn organisatie afkomstig zijn, in andere media ontkent hij de aanklacht en zegt hij de oproep zelfs verwerpelijk te vinden.

Eerder De situatie in Oost-Oekraïne blijft gespannen. Het lukt de regering in Kiev niet om de steden in het oosten van het land weer in handen te krijgen. De Russisch gezinde opstandelingen zien zich gesteund door de Russische president Poetin. Hij heeft donderdag opnieuw gezegd al het mogelijke te zullen doen om voor de rechten van de Russisch sprekenden op te komen. Poetin roept op tot dialoog, maar beschuldigt tegelijkertijd Oekraïne van ernstige misdaden. Het Europees parlement is het zat en roept op tot een wapenembargo tegen Rusland.

Annexatie Krim is de schuld van de NAVO Poetin wijt de annexatie van het Oekraïense schiereiland de Krim aan de toenemende aanwezigheid van de NAVO in Oost-Europa. Dat zei de Russiche president tijdens zijn jaarlijkse programma op de Russische tv waarin kijkers live vragen aan hem kunnen stellen:

Als een militair bondgenootschap richting onze grens trekt, leidt dat tot bezorgdheid en vragen. Daar moesten we op reageren.”

Poetin suggereerde dat de Krim, waar de Russische Zwarte Zee-vloot ligt, beschermd moest wordt voordat de NAVO Oekraïne “naar binnen zou slepen”. “Als we niets hadden gedaan, was Oekraïne op een gegeven moment onderdeel geworden van de NAVO”, citeert de NOS. De president noemde de uitbreiding van het Amerikaanse raketschild in Europa en de uitbreiding van de NAVO in Oost-Europa een ernstige bedreiging voor de veiligheid van Rusland. Moskou zou daardoor gedwongen worden tot een nieuwe wapenwedloop, meldt RTL Nieuws.

De NOS meldt dat hij in deze uitzending ook voor het eerst toegaf dat Rusland militairen op de Krim heeft ingezet. Dat er ook Russische troepen in Oost-Oekraïne actief zijn ontkende ten stelligste. Die beschuldigingen noemde hij “compleet absurd”.

Dialoog In hetzelfde programma beschuldigde de Russische president der regering in Kiev van ernstige misdaden. Het sturen van troepen naar het oosten van Oekraïne door Kiev zou daar een van zijn. Volgens Poetin moet Kiev met de pro-Russische opstandelingen in het oosten van Oekraïne de dialoog aangaan en ligt hierin de oplossing. “Niet met tanks en militairen”.

Poetin ziet ook geen heil in bemoeienis van derde partijen:

De oplossing moet niet worden gezocht door derde partijen, maar door de partijen in Oekraïne zelf. Hier ligt de sleutel.

Toch noemt Poetin het overleg dat ministers van Oekraïne, Rusland, de VS en EU-buitenlandcoördinator Ashon vandaag in Genève hebben, heel belangrijk. En zelf zal Rusland al het mogelijke doen om op te komen voor de rechten van de Russisch sprekende bevolking in Oost-Oekraïne. Poetin hoopt dat hij het Russische leger daar niet voor hoeft in te zetten.

Wapenembargo Het Europees Parlement lijkt genoeg te hebben van de houding van Rusland in dit conflict. Het EP roept de Europese Unie dan ook op om een wapenembargo  in te stellen tegen het land, zo schrijft de Volkskrant. Bij een dergelijk embargo koopt en verkoopt de EU geen wapens meer aan Rusland.

De EU-parlementariërs willen ook dat er maatregelen worden genomen tegen Russische bedrijven en hun dochterondernemingen, vooral in de energiesector. Ook moet er gekeken wordt of er actie kan worden ondernemen tegen Russische investeringen in de EU. Bovendien wil het EP dat alle akkoorden tussen Rusland en de EU worden geëvalueerd en indien nodig opgeschort.

Minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken prijst donderdag opnieuw de terughoudendheid van de autoriteiten en het leger in Oekraïne. De situatie in het oosten van het land is zeer gespannen en onoverzichtelijk, zei Timmermans vandaag voorafgaande aan de ministerraad.

Ik hoop dat die onoverzichtelijke situatie verbeterd kan worden op het moment dat de Russen eindelijk eens een keer ophouden met stoken daar

Timmermans hoopt dat het overleg in Genève over de crisis tussen Rusland, Oekraïne, de VS en de Europese Unie iets oplevert. Zijn verwachtingen zijn echter niet hoog.

Minister Hennis-Plasschaert van Defensie liet weten dat Nederland z’n verantwoordelijkheid neemt om in NAVO-verband de oostelijke bondgenoten gerust te stellen door meer militair materieel naar de oostgrenzen te sturen. Ze benadrukte dat Nederlandse militairen niet actief worden in Oekraïne. Het kabinet stelt onder meer F-16-gevechtsvliegtuigen en een marinefregat beschikbaar voor de NAVO-operaties.

Eerder In Mariopol, een zuidoostelijke havenstad op veertig kilometer van de grens met Rusland in Oekraïne, zijn vannacht drie pro-Russische betogers omgekomen, nadat ze de kazerne van de Nationale Garde bestormden. Dertien mensen raakten gewond en er zijn 63 betogers opgepakt. Dat heeft het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken bekendgemaakt.

Bij de bestorming zouden geen militairen gewond zijn geraakt. De demonstranten zouden de militairen hebben opgeroepen om de basis te verlaten en hun wapens in te leveren, maar daaraan werd geen gehoor gegeven. Daarna zouden ze geprobeerd hebben de kazerne te bestormen, waarbij met molotovcocktails zou zijn gegooid.

Vandaag komen Rusland, Oekraïne, de Europese Unie en de Verenigde Staten in Genève samen om te praten over een oplossing voor de situatie in Oost-Oekraïne. Volgens hoogleraar Internationale Betrekkingen Bertjan Verbeek van de Radboud Universiteit is de kans van slagen echter klein. In het in het Radio 1 Journaal zegt hij:

De antwoorden voor Genève liggen vandaag in Moskou. Het overleg loopt achter de ontwikkelingen aan. Maar het geweld nu in Oekraïne heeft ook te maken met het overleg. De afgelopen dagen heeft de Oekraïense regering met militair ingrijpen geprobeerd om haar machtspositie te versterken voor dit overleg. Dat lijkt niet gelukt. Oekraïne heeft daarom een zwakkere positie in de gesprekken.

Als we ervan uitgaan dat Rusland een Krim-scenario wil in het oosten van Oekraïne, dan hebben de Russen er baat bij dat er tijd wordt gerekt voordat er over de-escalerende maatregelen wordt gesproken. Want hoe meer onrust er is, hoe sneller Oost-Oekraïne meer autonomie krijgt van de Oekraïense regering. 

Rusland weet dat de VS en de EU Oekraïne niet militair steunen als puntje bij paaltje komt en dat ze verdeeld zijn over de sancties. Ook binnen de Unie is er verdeeldheid, omdat sancties ook schadelijk kunnen zijn voor lidstaten.

Vandaag zal de Russische president Vladimir Poetin in zijn jaarlijkse show live op televisie vragen van het volk beantwoorden. Verbeek denkt dat vooral daar wordt bepaald wat Rusland gaat doen: 

Daar zet Poetin zijn lijn uiteen aan het volk. En dat kan een lijn van escalatie of van de-escalatie zijn. Dat zal van grotere betekenis zijn dan de gesprekken in Genève, helaas.

Rusland kan rekenen op nieuwe sancties als het de steun opvoert aan separatisten in Oost-Oekraïne. Dat heeft de Amerikaanse president Barack Obama woensdag gezegd in een interview met nieuwszender CBS. Obama waarschuwde dat er gevolgen zullen zijn voor de Russen als “ze dit soort stappen zetten, die zijn bedoeld om Oekraïne te destabiliseren en hun soevereiniteit te schenden.”

Er zijn hardnekkige geruchten dat de voormalige Oekraïense president Janoekovitsj terugkeert naar Oekraïne, dat meldt RTL Nieuws. Hij zou naar Donetsk willen gaan om in ieder geval in het oosten van het land ‘orde op zaken te stellen’.