Pathologen houden organen overledenen achter

Nederlandse pathologen hoeven nergens te vermelden, dat ze organen van overledenen na sectie bewaren voor verder onderzoek of andere doeleinden. Daar is wettelijk niets over vastgelegd, zo toont ZEMBLA aan. Nabestaanden worden onvoldoende geïnformeerd over het uitnemen van organen, bij een obductie in een ziekenhuis of een gerechtelijke sectie in het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Families begraven of cremeren daardoor hun dierbaren, zonder hart of hersenen, en zonder dat te weten. Artsenorganisaties zouden protocollen moeten hebben, waarin de voorlichting aan nabestaanden is vastgelegd. Die zijn er niet. Verder blijkt uit onderzoek van ZEMBLA, dat 36 procent van de ziekenhuizen nabestaanden onvoldoende schriftelijk informeert over het uitnemen en bewaren van organen en ander menselijk materiaal.

Jaarlijks worden in Nederland ruim 4000 medische obducties gedaan in ziekenhuizen. Het primaire doel van het onderzoek is het vaststellen van de doodsoorzaak. Een obductie kan ook het onderwijs of de wetenschap dienen. De Nederlandse Vereniging voor Pathologie (NVVP) laat ZEMBLA weten:

In specifieke gevallen (hersenen, kinderhart) wordt het orgaan als regel niet teruggeplaatst.”

In 2001 constateert de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) dat het in Nederland ‘staande praktijk’ blijkt om na een obductie organen en delen van organen te bewaren en niet tegelijk met het stoffelijk overschot te begraven. Nabestaanden worden niet voldoende op de hoogte gesteld dat organen na een obductie bewaard kunnen worden. Zo blijkt in ZEMBLA dat bij een 84-jarige man na een obductie in het ziekenhuis zijn hart achtergehouden is voor verder onderzoek. De familie had geen toestemming gegeven voor de obductie en kwam er zelf na de begrafenis achter dat het hart niet teruggeplaatst was en nog in het ziekenhuis lag.

In ziekenhuizen zijn de behandelend artsen verantwoordelijk voor het adequaat informeren van nabestaanden over obductie. ZEMBLA inventariseert bij 90 ziekenhuizen of ze een brochure hebben waarin nabestaanden geïnformeerd worden over obductie. 20 procent van de ziekenhuizen heeft geen brochure. Bij 16 procent mist belangrijke informatie over het uitnemen en bewaren van organen. In totaal informeert 36 procent van de ziekenhuizen niet of onvolledig middels schriftelijke informatie.

In een reactie laat de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen aan ZEMBLA weten:

Het is niet goed als nabestaanden onvolledig worden geïnformeerd. Ziekenhuizen hebben daarin hun eigen verantwoordelijkheid.” 

Ook de artsenfederatie KNMG, zegt in ZEMBLA dat het beter moet. In 2001 concludeerde de IGZ al dat nabestaanden door de behandelend arts niet voldoende voorgelicht worden over obductie. De IGZ drong er toen op aan dat er betere regelgeving moest komen. 13 jaar later is er in de wet nog niets veranderd. Het Ministerie van Volksgezondheid laat aan ZEMBLA weten momenteel te onderzoeken of er voldoende regels zijn omtrent het bewaren van lichaamsmateriaal. Verder stelde de IGZ in 2001 dat artsenorganisaties een protocol dienen te ontwikkelen waarin ze de toestemmings- en voorlichtingsprocedure aan nabestaanden vastleggen. ZEMBLA constateert dat het protocol er nooit is gekomen.

Bij het vermoeden van een niet natuurlijke dood kan een Officier van Justitie het stoffelijk overschot in het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) laten onderzoeken, de zogenaamde gerechtelijke sectie. Het Openbaar Ministerie (OM) moet dan de nabestaanden hierover informeren. In ZEMBLA vertellen de ouders van de in 2011 verongelukte 20-jarige Michael Boerboom dat ze niet geïnformeerd zijn door het OM dat de hersenen van hun zoon zijn achterhouden bij het NFI. Elf maanden na de begrafenis van hun zoon Michael ontdekken de ouders dat de hersenen van hun zoon nog bij het NFI liggen: 

Je hebt je kind niet compleet begraven. Dat maakt je kapot. Dat breekt je.”

Na onderzoek van ZEMBLA in de zaak Boerboom geeft het OM toe:

We hebben in de communicatie naar die familie niet juist gehandeld. Dat is heel vervelend, want dat had natuurlijk wel gemoeten.”

In 2013 hebben in het NFI 337 secties plaatsgehad waarbij in 78 gevallen de hersenen zijn bewaard voor verder onderzoek. Het NFI kon ZEMBLA niet vertellen of de nabestaanden hierover zijn geïnformeerd

De ZEMBLA-uitzending ‘Harteloos’ is donderdag 8 mei om 20.50 uur te zien, bij de VARA op Nederland 2.