Populisten steeds extremer, maar hun populariteit neemt af

Populistische partijen mogen dan nog alomtegenwoordig zijn in Europa, de steun voor hun denkbeelden neemt gestaag af. Dat blijkt uit onderzoek van de Britse krant The Guardian en het conservatieve marktbureau YouGov in samenwerking met de Cambridge universiteit. Volgens de onderzoekers is het wel mogelijk dat er weliswaar minder aanhangers van het populisme zijn, maar dat de overblijvers radicaliseren.

Vragen in het onderzoek waren onder meer of ‘de wil van het volk het hoogste principe binnen de politiek’ moet zijn, een van de voornaamste pijlers van het populisme. In Frankrijk antwoordde in 2019 66 procent nog met ja, in 2020 was dat nog 62 procent en in 2021 nog maar 55 procent. Ook andere EU-landen laten een daling zien: Duitsland (66%, 63%, 61%), Denemarken (61%, 56%, 50%), Spanje (75%, 68%, 65%), Italië (72%, 71%, 64%) en Polen (80%, 71%, 65%). In Groot-Brittannië daalde het percentage van 66, naar 60, naar 56 procent. Een andere vraag was of ‘het land verdeeld is tussen gewone mensen en corrupte elites’. Ook daarop nam het percentage ja-stemmers flink af.

Volgens het onderzoek wijzen de resultaten er dan wel op dat kiezers meer naar het midden opschuiven en minder vatbaar zijn voor populistische retoriek, maar dat ‘kleine, luidruchtige groep’ die op de extreemrechtse populistische partijen stemt, tegenwoordig meer radicaal te noemen is dan populistisch. Die toename wordt versterkt door de coronapandemie. Ook het aantal mensen dat hardnekkig in complottheorieën gelooft neemt af, maar ook daar geldt dat de volhouders steeds extremer lijken te worden.

Het onderzoek werd gehouden onder 24.000 mensen, in 22 landen. De tien Europese deelnemers zijn Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Italië, Hongarije, Polen, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Daarbuiten onder meer in Brazilië, Turkije, Rusland, China, Japan, India, Thailand en de Verenigde Staten. Die laatste drie vormen een duidelijke uitzondering op de onderzoeksresultaten. In die landen is de afgelopen jaren vrijwel geen verandering te zien in de populariteit van het populisme.