Populistische provocatie stort Italië in politiek pandemonium

De beoogde nieuwe premier van Italië Giuseppe Conte heeft zondagavond zijn formatieopdracht teruggegeven aan president Mattarella. Door het afbreken van de formatie komt er hoogstwaarschijnlijk geen coalitie van de populistische Vijfsterrenbeweging en de extreemrechtse Lega. Eerder op de avond had Matarella zijn veto uitgesproken tegen het benoemen van de euro-sceptische Paolo Savona als minister van Financiën.

Zondagavond spraken Conte en Mattarella in het presidentieel paleis om de kandidaat-ministers van Lega en de Vijfsterrenbeweging te spreken. Savona was de kandidaat van Lega. Eerder al had Mattarella laten weten niet gecharmeerd te zijn van Savona die zich openlijk afvraagt of Italië uit de euro moet stappen, een munt die volgens hem ‘een Duitse kooi’ is. Mattarella vreest dat met zijn benoeming financiële markten worden gealarmeerd en Italië nog verder in een financiële crisis zal worden gestort. Een crisis die helemaal onhoudbaar wordt wanneer onder Savona Italië inderdaad uit de euro stapt. De twee kandidaten die Mattarella zelf naar voren schoof werden door zowel Lega als de Vijfsterrenbeweging afgewezen.

Aangezien de huidige formatie met zijn 83 dagen al de langste uit de Italiaanse geschiedenis is, wordt verwacht dat president Mattarella nu een tussenregering zal aanstellen met de opdracht nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Maandag wordt voormalig topfunctionaris van het Internationaal Monetair Fonds Carlo Cottarelli op het paleis verwacht. Hij is mogelijk kandidaat om die tussenregering, een zogeheten zakenkabinet, te leiden. Of dat kabinet er komt is overigens onzeker, omdat zowel de Vijfsterrenbeweging als de Lega daar in het parlement niet mee akkoord zullen gaan.

Schending grondwet Luigi di Maio, de leider van de populistische Vijfsterrenbeweging, liet zondagavond weten dat hij vindt dat president Mattarella moet worden afgezet. Volgens Di Maio heeft de president de grondwet geschonden door te weigeren een euroscepticus als minister te benoemen. Di Maio zei in een interview met televisiezender RAI dat de coalitie slechts een paar stappen verwijderd was van het vormen van een regering, maar dat de president dat eigenhandig gestopt heeft ‘omdat er een minister in ons kabinet zat die de Europese Unie bekritiseerde’. Volgens Di Maio heft de president ‘de wil van het volk’ genegeerd en daarmee Italië in een institutionele crisis gestort.

Als er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven, is de verwachting dat de campagnes van Vijfsterren en Lega ongekend hard zullen worden. Daarbij zullen naar alle waarschijnlijkheid alle pijlen gericht worden op de gevestigde orde, de financiële markten en de in hun ogen partijdige pers. Ook zal de campagne zich nog sterker afzetten tegen Noord-Europa en Brussel dan de vorige keer al het geval was. De Volkskrant schrijft daarover:

De stap die Mattarella heeft gezet met het blokkeren van Savona als minister van Financiën is uiterst zeldzaam. De president heeft vooral ceremoniële taken. Formeel mag de Italiaanse president ministers afwijzen, maar in de praktijk komt dat vrijwel nooit voor.