Spoeddebat Uruzgan legt verdeeldheid kabinet bloot

Het spoeddebat over de besluitvorming over de missie in Uruzgan heeft nogmaals de diepe verdeeldheid van het kabinet blootgelegd. Vicepremier Wouter Bos (PvdA) herhaalde zijn afwijzing van een verlenging van Nederlandse militaire aanwezigheid. Het CDA en de ChristenUnie willen nog alle opties openhouden. De oppositie uitte harde kritiek op de betrokken bewindslieden. Behalve Bos en premier Balkenende, werden ook minister van Buitenlandse Zaken Verhagen en Koenders van Ontwikkelingssamenwerking naar de Kamer geroepen. Het debat werd donderdag aangevraagd door de SP met steun van de voltallige oppositie. Het kabinet is vrijdag in beraad over de missie in de Afghaanse provincie Uruzgan.

Door redactie Joop

Voorafgaand aan het debat zeiden de oppositiepartijen dat zij nu wel zeker wisten dat het kabinet zou vallen. Zover is het, ondanks de zeer harde kritiek die Kamer op de bewindslieden had niet gekomen.  De premier en zijn ministers weigerden inhoudelijk in te gaan op het besluit om wel of niet in Uruzgan te blijven. Die bespreking wilden ze bewaren voor het kabinetsberaad van vrijdag. Vicepremier Bos heeft eerder deze week geëist dat kabinet vrijdag ook het besluit bekend maakt dat de missie in Uruzgan ook echt wordt beëindigd. Het CDA wil die beslissing uitstellen.

Hieronder leest u een verslag van het debat in de Tweede Kamer “De stekker zit er nog wel in maar de stroom is afgesloten” citeerde SP-fractievoorzitter Kant een anoniem commentaar in het debat. Ze haalde aan hoe de verschillende bewindslieden elkaar de afgelopen week hadden tegengesproken. Wist vice-premier Bos dat de optie van voortzetting met de NAVO besproken was, wil ze weten.

Pechtold : “Wij hebben het hier niet over het uitzenden van militairen, dat kan niet via een spoeddebat. Vraag aan Bos: Wat wist u van de aanvraag van de NAVO? Is er nog sprake van toekomstige aanwezigheid in Afghanistan?

Halsema : “We praten over de zoveelste kabinetsruzie. Was er overeenstemming tussen Verhagen en Koenders voordat de Navo groen licht kreeg voor het verzoek? Heeft Koenders zoals het gerucht gaat meegeschreven aan de brief aan de NAVO? Wist Bos niet van de brief die door het kabinet was ontvangen.”

Rutte gebruikte zijn spreektijd voor en algemeen exposé over het kabinet en de situatie in Nederland. En vervolgde: “Wij willen niet dat Uruzgan politiek misbruikt wordt. Is er nog een ander besluit mogelijk dan dat de laatste militair eind decemebr uit Uruzgan verdwenen is?”

Van Geel (CDA) gebruikte vijf keer het woord zorgvuldig in zijn korte betoog. “Het eindoordeel moet getrokken worden op basis van inhoud.”

Wilders gebruikte zijn spreektijd voor een tirade tegen het kabinet zonder in te gaan op de situatie rond Uruzgan. “Balkenende staat er bij en kijkt er naar. (…) Weg uit Uruzgan, weg uit Afghanistan.” Hij eindigde met een oproep aan de kiezers PVV te stemmen.

Verdonk ging diep in op alle onduidelijkheden en procedures die zich de afgelopen week voltrokken en stelde concrete vragen. “Vier vragen aan Bos en de premier: Nog een gevechtsmissie ja of Nee, een trainingsmissie ja of nee, in Uruzgan ja of nee, in Afghanistan ja of nee? Trots op Nederland wil weg uit Uruzgan”

Thieme van de Partij voor de Dieren stelde dat vragen van oorlog en vrede niet gereduceerd mogen worden tot een spel stratego.

Er volgde een discussie tussen Kant en Hamer waarin de laatste herhaalde dat het NAVO-verzoek niet bespreekbaar is voor de PvdA.

Het gerucht gaat dat de SP met een slimme motie komt. Het spreekt uit dat de Tweede Kamer van mening is om NIET in te gaan op het NAVO-verzoek tot verlenging van de missie in Uruzgan. De PvdA zal grote moeite hebben dit niet te steunen, zo is de redenering. En tegelijkertijd betekent een PvdA-steun het eind van het kabinet.

Slob van de ChristenUnie hamerde op procedures en sprak zich uit tegen de houding van Bos die zelfstandig een standpunt verkondigde dat geen kabinetstandpunt is. Hij wil dat het kabinet zo snel mogelijk met een beslissing komt.

Er volgde een schorsing tot 17:15 uur

Balkenende stelde al vooraf aan het debat dat er vandaag geen enkele inhoudelijke beslissing bekend gemaakt zal worden.

Balkenende : “Alle vragen die gesteld zijn hebben betrekking op de besluitvorming in het kabinet en daar kan ik hier niet op ingaan.

Kant reageerde fel dat hij niet op de vragen wilde ingaan.

Balkenende: “Dit debat moet in het kabinet gevoerd worden.”

Kant : “Gekker moet het niet worden. We hebben het over de uitlatingen van Bos in de media.”

Balkenende : “Ik heb geen behoefte dit debat via de media te voeren” (Hoongelach vanuit de Kamer),

Kant : “U maakt er een cabaret van!”

Balkenende hield vol dat hij eerst een discussie in het kabinet wil voeren.

Volgens Balkenende hebben de uitspraken van Bos niets met het kabinetsbeleid van doen omdat het kabinet nog niet over de kwestie heeft gesproken.

Halsema en Pechtold probeerden van Balkenende duidelijkheid te krijgen over de rol van minister Bos en zijn uitspraak dat hij geen weet had van een NAVO-verzoek.

Bos : “Alle gesprekken in het kabinet zijn verkennend geweest. Het contact met de NAVO ging over de vraag wat de organisatie wil van Nederland. De secretaris-generaal heeft in dat licht een verzoek gedaan.”

Bos ontkende de bewering van Halsema dat hij bij Pauw & Witteman heeft gezegd dat hij niet van de NAVO-brief wist. Maar hij houdt wel vol dat hij niet vantevoren wist dat die brief zou komen. Ook de militaire optie in Uruzgan is volgens Bos in het kabinet besproken, maar slechts ‘onderzoekend en inventariserend’. Er is volgens Bos nooit ‘een commitment aangegaan’. Ook Wouter Bos liet zich niet verleiden tot het maken van inhoudelijke opmerkingen, voordat het kabinet morgen bij elkaar is gekomen.

Mark Rutte deed zojuist een ordevoorstel om de ministers Verhagen en Koenders naar de kamer te roepen. Alleen CDA en CU zijn tegen, de PvdA heeft geen bezwaar, waarmee er een meerderheid voor is. Na een schorsing zullen de beide ministers aanschuiven.

SGP-Kamerlid Bas van der Vlies wierp Bos in een interruptie toe dat hem morgen in het kabinetsberaad “nog wel een standje te wacht staat”.

Verhagen Na aankomst in de Kamer zegt de minister van Buitenlandse Zaken:

 “Ik kan niet beoordelen of Bos de brief van de NAVO verwachtte. Hij wist wel van de contacten met de NAVO. De brief is daar een logisch gevolg van, dus het kan geen verrassing geweest zijn.’

Eerder deze week zei Verhagen dat Bos wist dat de brief van de NAVO er aan zat te komen. Nu zegt de minister van Buitenlandse Zaken dat Bos en minister Koenders van Ontwikkelingssamenwerking open stonden voor de optie van de NAVO, althans er werd door de PvdA-bewindslieden “geen veto uitgesproken”.

Bij de NAVO was volgens Verhagen bekend dat in Nederland geen parlementaire meerderheid was om langer te blijven in Afghanistan. Maar in zijn contacten met de NAVO is niet een “onbespreekbare” optie naar voren geschoven. “Ik ga niet met de secretaris-generaal praten over opties waarop een veto ligt”, aldus Verhagen,

Koenders bevestigt bij zijn komst naar de Kamer de verklaring van vicepremier Bos dat hij niet wist dat er een brief van de NAVO zou komen. Ook Koenders zelf verwachtte geen brief van Navo met een verzoek om langer te blijven in Uruzgan. Wel is er over gesproken, ook met Bos.

Verder weigeren ook Koenders en Verhagen in de Kamer inhoudelijk op de besluitvorming over Uruzgan in te gaan. Ze blijven er beide bij dat ze dat in het kabinetsberaad vrijdag zullen doen.

Toon De toon van het debat werd hoe langer hoe vinniger. Rita Verdonk maakte Wouter Bos bij herhaling voor uit leugenaar, wat in parlmentaire politiek zwaar ‘not done’ is. Een parlementariër hoort na een dergelijke beschuldiging de daad bij het woord te voegen en een motie van wantrouwen tegen de minister indienen. Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet greep niet in, tot ergernis van PvdA-fractievoorzitter Hamer. Verbeet zei dat een minister zelf kon reageren. Bos liet het na. “Hij durft het risico niet te nemen”, sneerde Verdonk toen. Maar Verdonk was niet de enige die zich niet altijd aan de ongeschreven regels van de Kamer hield, ook Kant, Pechtold en Halsema maakten zich aan zodanig grof taalgebruik schuldig dat SGP’er Van der Vlies hen op de vingers tikte en Gerdi Verbeet Halsema op een gegeven moment gewoon afkapte.

Hoewel Verbeet het debat al officieel had gesloten wilden D66 en GroenLinks toch verder debatteren. Het debat is om 23.05 uur hervat, maar de derde termijn verwerd tot een vermoeiende herhaling van zetten.