Visie Rutte valt verkeerd

Premier Rutte hield vrijdag een speech in zijn hoedanigheid als partijleider van de VVD. Hij viel daarin de mentaliteit aan van de ‘Dikke Ikke’, de egoïstische Nederlander die alleen maar aan zichzelf denkt. Op die speech komt steeds meer kritiek, onder meer van degene die de term ‘Dikke Ikke’ muntte. De ChristenUnie wil een debat met de premier.

De premier zei vrijdag onder meer:

Waar we ons aan ergeren, zijn al die gevallen van hufterigheid en egoïsme. Mensen die maar in één ding geloven: het grote dikke ik. Kijk naar de discussie over grootverdieners in Nederland. (…) Als je werkt in een sector waar je weet dat het geld uit de pot van de belasting komt, bijvoorbeeld in het onderwijs en bij een woningcorporatie en zelfs bij banken waarvan we inmiddels weten dat de belastingbetaler bijspringt als het echt fout gaat, dan begrijp ik niet dat er dan bankiers zijn die zeggen: ‘Ja, maar ik kan in het buitenland zoveel meer verdienen.’ Dan denk ik: toedeledokie, ga dan. En zoek die baan in Londen. Ik zie het nooit gebeuren. Ik wil de beste mensen in Nederland voor de zorg, het onderwijs, de woningcorporaties en ook voor de banken. Maar ik verwacht ook dat mensen die er werken zich realiseren dat wij dat met z’n allen die salarissen betalen. En dat dat dus betekent dat je daar een beetje terughoudend in bent. En ik vind dat we elkaar daarop mogen aanspreken.

Daarna haalde Rutte uit naar mensen die politieagenten en onderwijzers behandelen alsof het personeel is. Naar futloze ouderen die inert hun pensioen afwachten, naar werklozen die meteen een uitkering aanvragen en naar allochtonen die klagen over discriminatie. Dat van die werklozen bleek direct een misser want het UWV stelt als eis dat ontslagen medewerkers zich onverwijld bij de uitkeringsinstantie melden. Dat is een wettelijke plicht.

Maar er blijkt veel meer mis met de speech. De term Dikke Ikke werd in 2005 gemunt door socioloog Harry Kunneman in zijn boek ‘Voorbij het dikke ik’. Hij verklaart in De Gelderlander:

Rutte noemt vooral de micro-excessen, maar dat is niet de kern achter mijn term ‘Dikke ik’. Dat gaat veel meer over ongebreideld proberen om macht en geld te vergaren. En vooral: over het overmatige consumeren en de gevolgen voor het milieu en het dreigende ecologische hartinfarct. Dat kwam niet in het verhaal van Rutte terug, dacht ik.

Columnist Arnon Grunberg haalt dinsdagochtend in de Volkskrant snoeihard uit:

Geachte heer Rutte, er is een grens aan de hoeveelheid inhoudelijke en stilistische onbenulligheid die een premier kan tentoonspreiden. Dit gaat zo niet langer, maak met ondergetekende een afspraak voor schrijfhulp.

ChristenUnie-leider heeft in de Tweede Kamer een meerderheid gemobiliseerd voor een debat met de premier. De NOS meldt :

Slob zei dat hij de premier in de 4,5 jaar die hij nu in het Torentje zit “niet heeft kunnen betrappen op het entameren van discussies over waarden”. “En ik wil het debat graag in de Kamer met hem voeren.

Er was ook lof voor de premier, bijvoorbeeld in het commentaar van NRC :

Ruttes hele speech was echter gewijd aan waarden en dus ook aan normen, die er immers uit voortvloeien. Gericht tegen het arrogante, zelfvoldane, zich verrijkende type en voor de ambitieuze, energieke mens. In VVD-beeldvorming is dat de ‘hardwerkende Nederlander’ die juist allergisch is voor normatieve betogen. In de VVD wordt dat als betutteling gevoeld. Maar Rutte pleitte vrijdag juist voor een scherpere oriëntatie op de samenleving. En expliciet tegen de ‘Dikke Ik’ in eigen kring. Dat was nieuw, en ook verfrissend.