Vrijheidscolleges 2015 van start

In 1941 reageerde de Amerikaanse president Roosevelt in zijn State of the Union op de oorlog in Europa. In zijn toespraak, die ook wel de ‘four freedoms speech’ is gaan heten, benoemde hij vier fundamentele vrijheden die door de overheid moesten worden beschermd: de vrijheid van meningsuiting en religie en de vrijwaring van angst en gebrek. Roosevelt zag die vier vrijheden als een noodzakelijke voorwaarde voor een vreedzame samenleving:

If civilization is to survive, we must cultivate the science of human relationships – the ability of all peoples, of all kinds, to live together, in the same world at peace.

Elke spreker richt zich op één van de vier vrijheden. Arend Jan Boekestijn en Sheila Sitalsing nemen dit jaar vrijwaring van gebrek onder de loep. Net als Maarten van Rossem zal fotograaf Tom Koene het hebben over de vrijwaring van angst. Ton Koene:

In Nederland maken we ons vooral zorgen om de angst voor de angst. De angst dat zaken niet lopen zoals we ze gepland hebben. De angst dat wat we onszelf toewensen niet gaat uitkomen. In Nederland kennen we geen levensbedreigende angst – dat alles wat we zijn of hebben ineens voorbij kan zijn. Op heel veel andere plekken in de wereld is dat anders. In Afghanistan bijvoorbeeld leven mensen met het zwaard van Damocles boven zich hangend, op de rand van een bestaansminimum. Toch lijken mensen daar minder angstig. Wat kunnen we leren van die veerkracht?

Jan Jaap van der Wal, Ad van Liempt en Gerdi Verbeet ten slotte kozen de vrijheid van meningsuiting tot onderwerp. Jan Jaap van der Wal vraagt zich af of cabaretiers daarin een bijzondere positie innemen:

Joden, christenen, moslims, Belgen, Marokkanen, homo’s,  uitkeringstrekkers, politici en gehandicapten, zo ongeveer iedere  bevolkingsgroep is wel eens mikpunt van spot tijdens een  cabaretvoorstelling. Vrijheid van meningsuiting is op het Nederlandse  cabaret- en comedypodium een groot goed. Maar soms gaat een grappenmaker  over de grens. Dan laait de discussie over wat we wel en niet mogen  zeggen hoog op. Maar waar ligt die grens en wie bepaalt die? Mogen cabaretiers meer dan bijvoorbeeld journalisten of politici? En ligt zelfcensuur, sinds de aanslagen in Parijs en Kopenhagen, op de loer? 

‘Freedom of speech’ betekent dat we de vrijheid hebben om te zeggen wat we vinden. Daar kan geen misverstand over bestaan. Maar voor mij heeft freedom of speech nog een tweede betekenis. Namelijk: je mag alles zeggen – maar dan moet je ook willen luisteren. En daarna met je luisteraars het gesprek aangaan – en bereid zijn elkaars verhaal te horen.

Wie de Nederlandse reacties aanschouwde die volgden op de recente aanslag op Charlie Hebdo, zou denken dat de vrijheid van meningsuiting ons in de genen zit. Maar de geschiedenis leert anders. Nederland kent op dat punt eigenlijk een heel korte traditie, we moesten er lange tijd niks van hebben. Kanttekeningen bij een piepjonge vrijheid.

Alle sprekers houden hun verhaal meerdere malen op verschillende plekken. Bekijk hier de hele agenda