‘Wetenschap leidend’ maar niet voor Rutte zelf

Nederland moest vertrouwen op het kundige oordeel van het RIVM. Dat was de dringende oproep die inmiddels demissionair premier Mark Rutte aan het begin van de coronacrisis deed en daarna nog vaak herhaalde. Uit sms’jes van Rutte in handen van De Volkskrant blijkt dat Rutte zelf minder vertrouwen had in de door het RIVM uitgestippelde pandemiestrategie. Na een op internet veelgelezen artikel over het coronavirus onder ogen te hebben gekregen, probeerde hij het stuk ‘buiten het RIVM om te laten valideren’.

Het draaide allemaal om het artikel ‘ De hamer en de dans ’ van ingenieur en publicist Tomas Pueyo dat in maart vorig jaar op onlineplatform Medium verscheen en in korte tijd tientallen miljoenen keren werd gelezen en gedeeld. In dat artikel hekelde de in het Amerikaanse Sillicon Valley wonende Pueyo de volgens hem nalatigheid van westerse regeringen terwijl het virus zich verspreide. Volgens Pueyo zat er maar een ding op: de piek platslaan met een hamer en ‘tijd winnen om te leren dansen’, waarbij hij met dansen het omgaan met het virus bedoelde.

Ook Rutte las het essay en stuurde het op 21 maart vorig jaar door naar Hugo de Jonge (Volksgezondheid) en Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid). Daar schreef hij bij: ‘Stuur jullie separaat bericht met link naar artikel. Ben hier van geschrokken. Kan kwaliteit, etc. niet overzien. Hugo, heb jij kanalen dit snel, misschien eerst buiten het RIVM om, te laten valideren?’ ‘

Saillant hierbij is de timing. Slechts vijf dagen eerder had Rutte een televisietoespraak gegeven waarin hij suggereerde dat er sprake kon zijn van ‘beheerste verspreiding’ door het virus gecontroleerd rond te laten gaan om zo groepsimmuniteit te kweken. Daarbij deed hij de nadrukkelijke oproep te vertrouwen op ‘de kennis en ervaring van deskundigen’, zoals Jaap van Dissel en zijn collega’s binnen en buiten het RIVM. Virologen, intensive care artsen en andere specialisten’. Hij sloot af met: ‘Blijf uw gezond verstand gebruiken en luister naar de deskundigen.’

Dat het essay indruk maakte op Rutte en De Jonge mag duidelijk zijn. In de periode erna werd onder meer bij de coronapersconferenties gerefereerd aan het artikel. Meermaals sprak het tweetal over ‘een hamer’ om het virus mee plat te slaan. Ook had Rutte het over het dansen van ‘die macabare tango met dat virus’. Waarom hij de door hemzelf zo geroemde deskundigheid van het RIVM omzeilde, is niet duidelijk. Zelf weigerde de demissionaire premier donderdag antwoord te geven daarover. Volgens Rutte heeft ‘de Onderzoeksraad voor de Veiligheid de aanpak van de Coronacrisis door de Nederlandse overheid als geheel in onderzoek’. In de openbaar gemaakte correspondentie is niet terug te vinden of en zo ja wat Hugo de Jonge op het sms’je antwoordde. Volgens de Volkskrant stond het RIVM ‘niet erg open voor de meningen van buitenstaanders’.

De krant weet daarnaast te melden dat Rutte zich in de beginperiode persoonlijk bemoeide met de aankoop van beschermingsmiddelen. Zo dacht hij op 21 maart, dezelfde dag dat hij het essay doorstuurde naar De Jonge en Grapperhaus, dat hij iemand had gevonden die een miljoen mondkapjes per dag kon leveren. ‘Dit is echt een kans’, schreef Rutte erbij. Wie die persoon is, is niet bekend. Volgens een woordvoerder kreeg Rutte vaker dit soort voorstellen, maar werden die altijd doorgestuurd naar VWS voor verdere afhandeling. Eerder al onthulde de Volkskrant dat op deze manier ook een voorstel van Sywert van Lienden bij Mark Rutte terecht was gekomen.