2012: Jaar van de crisiswinst

Het is 2012. Een jaar waarin er vaak – wat lacherig – gesproken zal worden over het vergaan van de wereld. Een flink aantal mensen ziet het einde der tijden dichterbij komen met ieder nieuw crisisbericht. Ik zet er graag mijn verwachting tegenover dat 2012 – ondanks de financiële, sociale en ecologische problemen – een jaar vol optimistische geluiden wordt. Dat het crisis is weten we ondertussen wel. De schimmige oorzaken en de harde consequenties zijn breed uitgemeten. We blijven mensen en willen uiteindelijk vooruit.

Occupy mag een wat richtingsloze beweging zijn, uit onderzoek spreekt stille instemming van de meerderheid van Nederland. De roep om verandering valt niet meer te negeren. Vooral media en economische deskundigen wijzigen merkbaar hun toon; de tijdgeest begint te kantelen. De crisis dwingt ons tot anders denken, anders spreken en anders handelen. Ondanks een flink verlies aan koopkracht gaan we in 2012 dan ook een forse crisiswinst bijschrijven. Een paar voorbeelden van een dergelijke crisiswinst.

Als eerste: het einde van Rupsje-nooit-genoeg. Ook de ‘verwende generatie’ kan niet meer alles krijgen wat ze wenst en leert de tering naar de nering te zetten. De én-én maatschappij is definitief voorbij. 2012 wordt het jaar waarin we van hebben naar delen opschuiven. Aan sommige zaken zijn we te gehecht om erop te bezuinigen. Die willen we houden. De een blijft schoenen kopen, de ander koestert zijn auto. Maar wanneer een auto geen droomaankoop voor je is,  waarom zou je dan die financiële molensteen op je nek laden? Alternatieven zijn er ondertussen genoeg: Greenwheels of de leenauto. Voor veel vast en duur bezit komen goedkope flexibele gebruiksmogelijkheden op de markt.

Delen is het nieuwe hebben. En we hebben nog voldoende te delen. We maken nog veel te weinig gebruik van de sociale overwaarde die verborgen ligt in onze maatschappij. Een tweede voorbeeld van crisiswinst: 2012 is het jaar waarin we de latente overvloed gaan gebruiken. Enthousiaste ondernemers gaan de kleine overschotjes verzamelen en herverdelen. De markt van vraag en aanbod gaat veel verder dan een oude kast verhandelen via Marktplaats. Iedereen heeft iets te delen: tijd of aandacht, kennis of spullen. En dat delen kan velerlei vormen aannemen: doneren, ruilen, hergebruiken of repareren. Als we gaan herverdelen, spaart dat niet alleen geld uit, het creëert tevens nieuwe verbindingen. En mensen met wie we iets delen zijn mensen waar we weer op durven vertrouwen.

Een derde voorbeeld van crisiswinst heeft te maken met zingeving. Het vertrouwen in economische en maatschappelijke instituten is weg. Fraude en zelfverrijking tierde niet alleen bij banken welig, ook de bouwwereld, wooncorporaties en bijvoorbeeld Buma/Stemra kwamen in een kwaad daglicht te staan. Vaste grond moeten en kunnen we alleen vinden in onszelf. Zingeving staat bovenaan het verlanglijstje. De vraag wat we nu echt nodig hebben en wat we met anderen willen delen leidt tot verdieping. 

Ook bij bedrijven ontstaat het besef dat ze zichzelf voorbij gerend zijn in de zucht te voldoen aan de verwachtingen van markten en aandeelhouders – die we trouwens deels zelf zijn, dankzij pensioenfondsen en spaarrekeningen. Een nieuwe term wint snel terrein: zingevingsmarketing. In heel Nederland kruipen individuen bij elkaar om vanuit kansarme positie en frustratie, vanuit boosheid of idealisme nieuwe wegen te betreden. Ze willen geld verdienen met producten en diensten die de maatschappij vooruit helpen in plaats van hem te exploiteren. Opvallend is het aantal ondernemers dat helemaal opnieuw begint, aan de basis. Zijn onze energiemaatschappijen verkocht aan het buitenland? Met een energiecoöperatie verzorgen we gewoon weer op lokale schaal onze eigen stroom. Verzekeraars vragen torenhoge premies? Overal worden Broodfondsen opgericht, die de verzekering opnieuw uitvinden, op een menselijke schaal. En in leegstaande kantoren kweken jonge ondernemers biologische groenten. Juist door terug te gaan naar de kleine, lokale wereld hervinden we ons vertrouwen in de economie. En nemen we onze eigen verantwoordelijkheid binnen de economische keten.

Als de crisis één ding duidelijk heeft gemaakt: noch links, noch rechts, noch populisten hebben de wijsheid in pacht. Er bestaan gewoon geen gemakkelijke oplossingen voor complexe problemen. Het is tijd om uit de jij-bak en in de nuance te stappen. Dat zorgt voor een frisse blik en daarmee voor toekomstoptimisme. Langzamerhand gaat Nederland verzachten in de maatschappelijke omgang. Internationaal mag het opnieuw een heftig jaar worden, in Nederland wordt 2012 het jaar van de verbinding en van de crisiswinst. Een mooi jaar.