Aangifte doen of niet?

Recente columns van Hadjar Benmiloud in de Metro en Roos Timmer in het Dagblad van het Noorden hebben de discussie doen oplaaien over de procedure rond het doen van aangifte van seksueel geweld en seksueel misbruik

En het zijn ook zorgelijke signalen: het gevoel dat doen van aangifte wordt afgeraden door de politie en dat bedenktijd die wordt aangeraden wordt ervaren als ontmoedigingsbeleid. Want laat een ding voorop staan: daar waar iemand slachtoffer is van seksueel geweld of seksueel misbruik moet de keuze om aangifte te doen uiteindelijk liggen bij het slachtoffer. Dat mag nooit ontmoedigt worden. Aangifte doen is een eerste stap naar onderzoek en het verzamelen van bewijs. Om uiteindelijk een dader strafrechtelijk te kunnen vervolgen voor wat hij of zij heeft gedaan.

Maar tegelijkertijd heeft aangifte doen consequenties. Voor de dader én voor het slachtoffer. In ons rechtssysteem geldt dat onderzoek deugdelijk moet plaatsvinden, er sprake is van horen van het slachtoffer maar ook wederhoor: het horen van de dader. Slachtoffers die aangifte doen moeten weten wat de consequenties zijn van het doen van aangifte. Zij doen vaak aangifte op het moment dat ze nog midden in een emotioneel proces zitten en vooral willen dat een dader gestraft wordt en misschien wel vooral dat het zich niet opnieuw kan voordoen. Die nuance miste nogal eens in de discussie.

‘Niet bij voorbaat afzien van het doen van aangifte’ Het is van het grootste belang dat slachtoffers niet bij voorbaat al afzien van het doen van aangifte omdat er geen vertrouwen is in de politie. Een gevoel dat slachtoffers voor een dichte deur staan als zij zich melden bij de politie is zorgelijk. Maar àls slachtoffers zich melden bij de politie is het ook enorm belangrijk dat er zorgvuldig uitleg wordt gegeven over wat aangifte doen betekent en wat de gevolgen kunnen zijn. Er moet sprake zijn van reëel verwachtingsmanagement. En de politie moet slachtoffers verwijzen naar de juiste hulpverlening, zoals Slachtofferhulphulp Nederland of de Centra voor Seksueel geweld.

Deze informatie houdt ook in dat bedenktijd geboden kan worden. Met name voor het slachtoffer zelf. Maar deze bedenktijd is niet vastgesteld op een termijn van twee weken. Leidend moet zijn of het slachtoffer voldoende zicht heeft op de consequenties van de aangifte en of de bedenktijd hieraan kan bijdragen. Een middel dus, geen doel. En al zeker niet als geven van een vaste bedenktijd er toe leidt dat het slachtoffer zich niet serieus genomen voelt. Of in het ergste geval afziet van aangifte daar waar dit wel geëigend zou zijn.

Rol van de politie  Het vraagt veel van de professionaliteit van de politie om dit goed uit te leggen aan slachtoffers die zich melden. Die zijn boos, verdrietig en geëmotioneerd. Deze professionaliteit moet niet ter discussie staan. Gestructureerde follow up na een eerste gesprek zou er toe kunnen bijdragen dat er meer zicht is op de mate waarin een slachtoffer de informatie heeft begrepen en zorgvuldig kan afwegen of aangifte doen zinvol is. Ook begeleiding van Slachtofferhulp Nederland na deze eerste informatieverstrekking zou kunnen betekenen dat er opnieuw uitleg over de aangifte en alle consequenties gegeven kan worden.

Afschaffen van de bedenktijd is geen oplossing, maar het doel van bedenktijd moet duidelijk zijn. Het gaat om zorgvuldigheid, allereerst naar het slachtoffer, maar ook in belang van het rechtsproces. Het is zaak dat de politie helpt bij dat proces, informatie geeft. Maar dat mag nooit doorslaan, slachtoffers mogen nooit het gevoel hebben dat aangifte doen hun wordt ontraden. Slachtoffers die zich niet gehoord voelen in hun contact met de politie zouden toch bij Slachtofferhulp terecht moeten kunnen.

De columns van zowel Hadjar als Roos en de reacties op hun columns laten zien hoe veelvoorkomend het probleem van seksueel geweld is. We kennen de getallen. Te vaak nog wordt de rol van het slachtoffer in twijfel geroepen. Slachtoffers verdienen onze steun. Angst en schaamte mogen er niet toe leiden dat zij zich alleen voelen. Bang zijn om aangifte doen. Omdat het toch geen zin heeft. Omdat het misschien toch hun eigen schuld was. Daar is zeker ook professionaliteit van de politie voor nodig. Maar het begint met een maatschappij waarin we elkaars grenzen respecteren. Nee ook echt nee is.