Angst en veiligheid

“We hebben een grote taak om ervoor te zorgen dat de samenleving zich niet gek laat maken, dat de radicalen niet winnen.” Dat zei vice-premier Lodewijk Asscher vorige maand in een interview met De Telegraaf toen het kabinet aankondigde met nieuwe maatregelen tegen radicalisering te komen. We moeten ons niet gek laten maken. Het zijn wijze woorden maar aan de Volkskrant lijken ze niet besteed.

De Volkskrant opende vandaag met ‘Onbevangenheid staat onder druk’, een warrig bangmaak opiniestuk van Sander van Walsum, de chef opinie van de krant en een man die er in zijn werk nogal nadrukkelijk een anti-islamagenda op na houdt.

Het stuk is warrig omdat Van Walsum zich in allerlei bochten wringt en verdachtmakingen uit die hij dan vervolgens ontkent. Een beetje in de bekende trant van ‘ik heb geen hekel aan buitenlanders maar…’ Het begint al met de intro. Het openbare leven wordt er nog niet door getekend, maar de dreiging van het islamitisch terrorisme leidt in het Westen merkbaar tot een zeker ongemak. Ook in Nederland.”  Die laatste toevoeging dient de lezers op de vroege ochtend extra duidelijk te maken dat Nederland in het Westen ligt.

Waar richt dat ongemak zich op? Drie keer raden. Nee. Nee. Ja! De moslims! Die aap komt aan het eind, na een hoop gedraai, uit de mouw. “De islam is geen exotisch verschijnsel meer, het islamitisch extremisme evenmin. De extremist die het op ons gemunt heeft woont dan misschien niet naast ons, hij kan wel een straat verderop wonen. En als een home made terrorist hier handelt in de geest van Sháám, zal de angst opvlammen.” Amen. Als… dan!

Dertien jaar lang al worden we gek gemaakt met angst voor ‘de moslim’. Het mooiste commentaar daarop kwam in 2005 van de Vliegende Panters die het nostalgische verlangen naar de jaren ’50 van veel ‘islam-critici’ perfect neerzette met een op Fanfare (1958) geïnspireerde clip: We worden bedreigd door de moslims!   

De laatste tijd is die angst weggezakt. De trein wordt niet meer stilgezet als er toevallig twee mannen in djellaba aan boord zitten. Gelukkig. Eindelijk laten we ons niet meer ‘gek maken’. Maar als het aan de Volkskrant ligt is die tijd voorbij. We moeten weer bang worden voor ‘de moslim’.

Dat is een logische reactie, redeneren types als Van Walsum. Maar het kenmerk van angst is dat juist logica het eerste slachtoffer er van is. Sinds dat Mohammed B. de regisseur Theo van Gogh vermoordde, een daad die nog steeds het publiek debat over de islam beheerst, zijn er toch een paar andere gruweldaden gepleegd in Nederland. Karst T. bijvoorbeeld benam met een wraak-actie op Koninginnedag zeven onschuldige burgers het leven. Tristan van der V. schoot twee jaar later zes mensen dood in een winkelcentrum. Het zijn afschuwelijke gebeurtenissen die niettemin – gelukkig – geen blijvende impact hebben gehad. Ook al kun je voor hetzelfde geld een vrees voor ‘Amerikaanse toestanden’ ontwikkelen waar met enige regelmaat een frustraat zoveel mogelijk mensen zijn zelfgekozen graf mee in neemt. De meeste mensen zeggen daarentegen ‘o ja, da’s waar ook’ als je ze aan de gruwelijke gebeurtenissen herinner. 

Extremisten kweken haat en haat kweekt extremisten. Daarom moet je er iets anders tegenover zetten. Deze week sprak ik in De Nacht van Jole  met de documentairemaker Sinan Can ( stream ,  download ). Hij had een boek voor me meegenomen: Liefde Kent Veertig Regels. Het gaat over Roemi, de grondlegger van het soefisme. Dat is een stroming in de islam die er in het kort op neer komt dat je er niet op uit moet zijn om een goede gelovige te zijn maar dat je doel moet zijn een beter mens te worden. Het is een kant van de islam die in het debat amper hoorbaar is omdat tederheid nu eenmaal fluistert en haat schreeuwt. Maar dat iemand slecht te verstaan is, wil nog niet zeggen dat je niet naar hem moet luisteren.

Ik sprak met Sinan ook over de strijd tegen IS. Volgens hem wordt weliswaar gezegd dat de militaire acties er op gericht zijn de mensen daar in Irak te helpen maar is de werkelijke reden voor het ingrijpen onze veiligheid. Dat klinkt cynisch maar hij weet waar hij over praat. Sinan maakte onder meer de documentaire-serie Uitgezet, over kinderen die gedwongen door de IND zijn uitgezet naar oorlogsgebieden onder het mom  dat het daar veilig is. Zo is er de familie Karim uit Dronten. Ze werden met hun vijf kinderen op transport gezet naar Kirkuk, een stad in Irak waar destijds al veel geweld plaatsvond en die nu in de vuurlinie ligt van IS. Die mensen zijn door toedoen van de Nederlandse overheid in de hel beland. Zij hebben alle reden om echt bang te zijn. Hoe hebben we hen dit ooit kunnen aan doen? Ze zijn slachtoffers van het nog steeds geldende kille ‘regels zijn regels’-beleid dat Verdonk introduceerde en dat ieder gezond verstand en medeleven uitschakelt. 

Wij haten niet, wij zijn alleen maar extreem onverschillig als het niet om onszelf gaat. Dáár zou best eens wat meer over gedebatteerd kunnen worden. Dat helpt waarschijnlijk goed tegen angst en haat. Ook in Nederland.

cc-foto: Julian Pierre