Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Armoede gaat niet alleen om geldgebrek maar heeft een verhaal

  •  
08-04-2021
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
183 keer bekeken
  •  
6748965761_110d18f752_c

© cc-foto: FuFu Wolf

De zwaarste schuld is de schuld die we blijven ontkennen
De toeslagenaffaire heeft het probleem van armoede opnieuw onder de aandacht gebracht. Het laat zien dat armoede veel verschijningsvormen heeft. Het betreft niet alleen de mensen die door naheffingen en boetes van de Belastingdienst aan de grond zitten, maar ook boeren die financieel verlies lijden door dalende prijzen of door noodzakelijke investeringen om aan de eisen van milieu en gezondheid te voldoen. Denk aan gezinnen die hun schuldenlast niet meer kunnen dragen als een van de ouders werkloos wordt. Of mensen die bij een ingrijpende gebeurtenis zoals ziekte, echtscheiding of een ongeval het hoofd niet meer boven water kunnen houden. Koopverslaafden die zich uit onvrede steeds laten verleiden om zaken aan te schaffen die ze zich eigenlijk niet kunnen permitteren.
Ook door psychosociale problemen, verslavingen of ongeplande zwangerschap kunnen schulden ontstaan en oplopen. Daarnaast is er vaak sprake van verborgen armoede, denk aan mensen die zich terugtrekken op een vakantiepark, die in een caravan achter op een erf verblijven of op andere onverwachte locaties. Vaak trekken mensen niet tijdig aan de bel, waardoor ze in een negatieve spiraal terechtkomen, met deurwaarders, boetes, dwangbevelen of schuldsanering tot gevolg. Er is een diversiteit van oorzaken die leidt tot armoede, en meestal vinden we armoede schrijnender als de oorzaak buiten de verantwoordelijkheid van het slachtoffer ligt.
Waarom mensen het zo ver laten komen? Het kan zijn uit schaamte, het onvermogen om de situatie te overzien of omdat de omgeving niet tijdig signaleert. Het probleem van de schuldenlast van burgers staat nu op de politieke agenda. Politici kunnen in de gemeente extra financiële middelen beschikbaar stellen, zodat burgers uit hun benarde situatie kunnen komen. Deze oplossing richt zich op het bestrijden van het kwaad dat is geschied; het is in feite al te ver gekomen.
Voorkomen is beter dan genezen Een aanpak die problemen voorkomt zou veel beter zijn. Dat betekent op de eerste plaats dat financiële tekorten eerder moeten worden gesignaleerd door betrokkenen in het sociale netwerk. Denk aan leraren die kinderen zien die zonder ontbijt of onverzorgd op school komen en huisartsen die mensen met klachten over lusteloosheid, depressie of vage lichamelijke problemen signaleren.
Vaak schromen we om in iemands privéleven binnen te dringen. We zijn niet goed in doorvragen en sturen, omdat we het druk genoeg hebben met onszelf, omdat we niet goed weten wat er mee aan moeten, omdat we bang zijn voor mogelijke confrontaties, of omdat we niet meegezogen willen worden in andermans leed.
Problemen worden mede veroorzaakt door bredere maatschappelijke factoren. In de huidige neoliberale samenleving wordt de samenlevingsopbouw en hulpverlening vermarkt. Marktpartijen hebben eigen belangen, die haaks kunnen staan op de belangen van de cliënten om wie het uiteindelijk gaat. Ook is in de neoliberale samenleving de tendens gegroeid om mensen zelf verantwoordelijk te maken voor hun situatie, wat al gauw leidt tot een houding van “eigen schuld, dikke bult”. Tegelijkertijd wordt iedereen via reclames verleid tot kopen en uitgeven. Reclames bevatten vaak de boodschap dat alles kan, dat iedereen recht heeft op een dure levensstijl en dat kinderen de beste merkproducten moeten krijgen.
Hoe we leren omgaan met verleidingen, met misleidende informatie en druk die anderen op ons uitoefenen Ook illustreert dit de noodzaak om te leren budgetteren, goede maar betaalbare producten te vinden en te weten waar financiële ondersteuning te krijgen is. In de opvoeding en het onderwijs kan worden begonnen met het leren doorzien van reclames, het lezen van de kleine lettertjes en het weerbaar maken tegen verleidingen of tegen alle weelde die anderen hebben. Er zijn organisaties en zelfhulpgroepen om te ontsnappen uit de knellende greep van verslavingen of ongezond gedrag. Het blijft echter lastig om sturing en begeleiding vanuit de directe omgeving toe te passen.
Professionele hulpverlening is dan de aangewezen route en hier kan nog het nodige worden verbeterd. Vaak verhinderen regels, privacybeleid en bureaucratie dat voor de hand liggende oplossingen worden toegepast. En soms komen mensen in de problemen door de overheid zoals bij de toeslagenaffaire. De gemeente kan dicht bij huis ingrijpen. Maar dan moeten we wel het lef hebben om onze diensten en medewerkers de ruimte te geven om oplossingen op maat te bieden.
We zijn meer gebaat bij een niet geoormerkt werkbudget dat flexibel kan worden ingezet, dan bij het uitvaardigen van regels en het verscherpen van controles na elk incident. In kritische situaties moeten we niet schromen om de schuldenlast even te parkeren, een eerste aflossing voor rekening van de gemeente te laten komen en aan onze medewerkers sociale zaken een werkbudget beschikbaar te stellen. Op die manier kan de hoogste nood verlicht worden, zodat er tijd en vertrouwen gekocht kan worden. Daardoor durven mensen zich open te stellen en stappen te zetten naar een kringloopwinkel, een voedselbank en een schuldhulpverlening. Immers, de zwaarste schuld is de schuld die we blijven ontkennen.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.