Asociale gezondheidsmaniakken

U kent ze vast wel. Mensen met een uiterst gezonde leefstijl. Ze roken niet. Ze eten matig. Ze weten de verleiding te weerstaan van vet, zout en zoet eten. Ze eten veel groenten en fruit. Ze bewegen regelmatig en vermijden stress. Deze gezondheidsmaniakken zijn de nieuwe asocialen. Zij zijn uiterst ingenomen met hun eigen voortreffelijke discipline, maar laten wel anderen opdraaien voor de kosten van hun keuze voor deze o zo gezonde leefstijl. Waarom moeten we deze mensen toestaan om de prijs voor hun leefstijl af te wentelen op de rest? Waarom houden we hen niet verantwoordelijk voor de financiële gevolgen van hun gezondheidsmanie? Als zij zo nodig wortels willen kauwen, hun vrije tijd in de fitness willen doorbrengen en fobisch reageren op aardse genoegens als drank, patat en sigaretten, laat ze daar dan zelf voor betalen.

U denkt misschien dat dit flauwe satire is. Waar ‘gezond’ staat moeten we natuurlijk ‘ongezond’ lezen. Want het zijn toch de ongezonde mensen die anderen laten opdraaien voor hun leefstijl? Zij zijn het die behandeld moeten worden voor de kanker die ze ontwikkelen door hun dwangmatig roken. Zij zijn het die hartoperaties moeten ondergaan omdat ze veel te vet eten. Zij zijn het die diabetes krijgen omdat ze moddervet zijn. Helaas moet ik u teleurstellen. Het zijn wel degelijk de gezonde mensen die anderen laten opdraaien voor hun keuze voor een gezonde leefstijl.

Waarom moeten ongezonde mensen dokken voor gezonde mensen? Het antwoord is heel simpel. Gezonde mensen leven langer.  Zij ontvangen dus langer AOW, zij ontvangen langer pensioen.  Omdat gezonde mensen zo oud worden, is de kans groter dat ze dement worden. Zo kan het gebeuren dat ze jarenlang zorg nodig hebben. Al die kosten worden gedragen door het collectief, maar de leden van het collectief profiteren er niet in gelijke mate van.

Gezondheidsverschillen hangen namelijk sterk samen met opleidingsniveau. Uit cijfers van het CBS blijkt dat ongeschoolde mannen gemiddeld 7,3 jaar eerder dood gaan dan hoogopgeleide mannen. Ongeschoolde vrouwen sterven gemiddeld 6,4 jaar eerder. Reken maar uit wat ze aan AOW en pensioen uitsparen door eerder te sterven. Zo bezien dokken ongezonde laagopgeleide mensen voor hoogopgeleide gezonde mensen.

Exacte berekeningen voor de prijs van een gezond leven ken ik niet voor Nederland. Ik herinner me wel een Hongaars onderzoek (gefinancierd door tabaksfabrikant Philip Morris) waaruit zonneklaar het voordeel bleek van roken voor de samenleving. Zodra die rokers met pensioen gaan, vallen ze om. Dat is nog eens goedkoop sterven! Het rapport veroorzaakte een denderende rel. Het is immoreel om zo aan het rekenen te slaan.

Toch blijft er iets knagen. Het excuus om niks te doen aan de grote sociaal-economische gezondheidsverschillen is ieders eigen verantwoordelijkheid voor zijn eigen leefstijl.

Omdat Minister Schippers van Volksgezondheid niet wil betuttelen is voor haar de zaak afgedaan. Maar wat nu als mensen hun leven willen beteren, maar daarbij hulp vragen van het collectief? Ik heb ooit een vrouw gesproken van 42 die op kosten van de ziektekostenverzekering van het roken af wilde komen. Toen ik haar vroeg hoe lang ze al rookte, antwoordde ze: 36 jaar. Ze was op haar zesde begonnen. Haar oudere broers vonden het grappig om hun kleine zusje te laten roken. Zulke hulp bij het stoppen met roken of bij het ontwikkelen van een gezond eetpatroon is nu geschrapt uit het basispakket. Het argument daarbij is daarbij wederom de eigen verantwoordelijkheid. Je moet anderen niet laten dokken voor pogingen om van je ongezonde gewoonten af te komen. Maar die weigering krijgt een cynische klank als je bedenkt hoe ongelijk de verdeling is van de kosten en baten tussen hoogopgeleide, gezonde en laagopgeleide, ongezonde mensen.

De kwestie van de sociaal-economische gezondheidsverschillen illustreert hoe willekeurig het gebruik is van de term eigen verantwoordelijkheid. Niemand zal immers bepleiten dat gezonde mensen een hogere AOW-premie moeten betalen omdat zij door hun keuze voor een gezonde leefstijl het risico lopen om lang te leven. Ook is hun pensioenpremie niet hoger.  Niemand rept dan over eigen verantwoordelijkheid. En terecht. Maar dan mogen we ook die sociaal-economische gezondheidsverschillen niet zo makkelijk wegwuiven met een beroep op eigen verantwoordelijkheid.  Als iemand hulp wil bij het stoppen met roken of ongezond eten is het eerlijker dat te vergoeden.  Dat vergroot niet alleen de kansen van laagopgeleide mensen op een lang en gelukkig leven, maar zorgt ook voor een eerlijker verdeling van de kosten en baten tussen hoogopgeleide, gezonde en laagopgeleide, ongezonde mensen. Het is tijd voor de asociale gezondheidsmaniakken om een beetje solidair te worden.