Ben ik links of rechts?

Ben ik links of rechts? Die vraag drong zich bij me op nadat ik woensdag publiekelijk bekend had gemaakt Joop.nl te verruilen voor een spannende en uitdagende baan bij Deloitte Innovation. Dat heet namelijk in politiek jargon: van de publieke sector overstappen naar het bedrijfsleven, wat volgens sommigen een doodzonde schijnt te zijn. Alsof je links inruilt voor rechts. Alsof je een knop omzet in je hoofd. Het deed me beseffen dat het links/rechts-debat een redelijk kansloze strijd is tussen dogmatici.

Allereerst nog even een paar woorden over mijn vertrek bij Joop.nl. Nee, mijn collega Francisco van Jole hoefde dat niet in de Volkskrant te lezen. Dat was een ironische passage in zijn opiniestuk ‘Lachen met Joop’, waar hij onder meer betoogde dat humor op opiniesites niet werkt – en hij leverde gelijk ongewild het bewijs. Voor wie me niet gelooft: de vacature voor mijn opvolger staat al ruim een week op VillaMedia.nl. Een veelgehoorde vraag: of ik nu voor Joop.nl verloren ben? Nee, ik blijf als opiniemaker verbonden aan de website waarvan ik zelf een van de grondleggers was. Bent u opdrachtgever? Dan kunt u me gerust blijven benaderen. Ik ga namelijk vier dagen per week werken voor Deloitte, de vijfde dag is voor eigen projecten. Tot zover de huishoudelijke mededelingen.

Terug naar het links/rechts-debat. Zelf heb ik aan den lijve ondervonden hoe zwart/wit daarin wordt gedacht. Toen ik nog niet had aangekondigd weg te gaan bij de VARA, was ik volgens reaguurdertjes op Geenstijl een stalinistische censor, een landverrader, Kim Il Mirck, een NSB’er of werd mijn naam verbasterd tot het bolsjewistenbolwerk Minsk. Dat ik lid was van D66, exponent van het politieke midden, mocht de waarheid niet in de weg staan. Bij mijn vertrek gingen al deze kwalificaties de prullenbak in en was ik een zakkenvullende salonsocialist, aldus HP/De Tijd. Ik heb er hard om moeten lachen, maar tegelijk tekent het de onmacht van het politieke debat.

Links verwijt rechts dat het asociale graaiers zijn, rechts verwijt links dat het lui werkschuw tuig is. Dat was al zo in de jaren zeventig en daar is anno nu niets in veranderd. Er bestaat niet één waarheid. Toch zijn er mensen die hun waarheid meer waar vinden dan die van een ander, simpelweg omdat het hun eigen waarheid is. Dat is precies de makke van het links/rechts-debat: de uitersten roeren zich het meest luidruchtig, maar hun waarheid is als in steen gebeiteld en dus onwrikbaar. Ze zijn niet van hun geloof af te brengen, ongeacht of de andere partij met goede argumenten komt. Daarom kan VVD-leider Mark Rutte bijstandsmoeders een poot uitdraaien zonder een traan te laten en noemt SP-leider Emile Roemer iedereen die meer dan anderhalf keer modaal verdient een graaier.

In het links/rechts-debat gaat het er niet om of je argumenten kloppen, maar lijkt het er louter om te doen je tegenstander te schofferen. De verruwing van het politieke steekspel is dan ook niet louter toe te schrijven aan populisten als Fortuyn en Wilders, bijna iedereen in de landelijke politiek opereert als een populist. Dat was al zo toen VVD-leider Hans Wiegel zijn PvdA-opponent Joop den Uyl voor een geld rondstrooiende Sinterklaas uitmaakte.

Feiten doen er niet toe in het links/rechts-debat. Neem nou D66, de partij waarvan ik zelf lid ben. De liberaal-democraten worden links genoemd als dat rechtse mensen goed uitkomt, en rechts als dat bepaalde linkse mensen beter schikt. Als Paars Plus klapt, zoemt het in de politieke wandelgangen dat de VVD niet ‘met drie linkse partijen’ in één coalitie wil gaan zitten. Als Cohen van Rutte het aanbod krijgt om een middenkabinet VVD-PvdA-CDA voor de politieke balans aan te vullen met D66, lacht de PvdA dat weg omdat D66 dan ineens weer te rechts is. Het was Wouter Bos die mijn partij zelfs ‘akelig rechts’ noemde, wat trouwens een running gag was op de Joop-redactie: “Jeroen is niet links, Jeroen is akelig rechts.”

Kortom: de scheidslijn tussen links en rechts is in feite heel dun. Toch hebben deelnemers aan het politieke debat er baat bij om de tegenstellingen uit te vergroten. Normaal gebeurt dat vooral in verkiezingstijd, maar in de groeiende overdaad aan media, inclusief het door politici gretig omarmde Twitter, lijkt de polarisatie een permanent karakter te hebben gekregen. Dat maakt het nemen van inhoudelijke politieke besluiten lastig, zoals ook de impasse van de kabinetsvorming aantoont.

Ach, waar maak ik me eigenlijk druk om. Ik stap over naar een andere baan, of zo u wilt: van het socialisme naar het kapitalisme. Ik vond het boeiend om dat vermaledijde links/rechts-debat zelf te faciliteren: met in de Joop-reacties fanatieke geesten als Joop Schouten, Tomaat en Ernst Anepool in het linkse kamp en grappige betweters als Paul Dijkhuis en Aert Willem d’Holbach op de rechterflank. Maar zoals gezegd blijf ik als opiniemaker op Joop.nl actief. Of ik me daarin links of rechts ga opstellen? Oordeelt u zelf.