Beroof Nederlanders niet van hun zekerheden

Nederlanders zijn risicomijders. Ze zetten zelden alles op alles. Zij houden zo mogelijk een appeltje voor de dorst achter de hand. ‘Niet voor niets’ is de basis van de verzekeringswiskunde, voor een belangrijk gedeelte gelegd door de zeventiende eeuwse staatsman Jan de Witt. Hij bedacht de formules tijdens zijn dagelijkse wandelingen van en naar het Binnenhof waar hij als raadpensionaris van Holland kantoor hield.

Voordat de marktideologie in de jaren negentig toesloeg, was het voor bedrijven heel gebruikelijk om de concurrentie niet op de spits te drijven. Het was beter om een ander ook wat te gunnen dan met zijn allen ten onder te gaan in een heilloze strijd, zo luidde de redenering. Een overblijfsel hiervan kom je nog tegen in het woordgebruik van Harrie Mens, die het altijd heeft over ‘conculega’s’. De Nederlanders zijn dan ook massaal oververzekerd tegen allerlei risico’s. Vakbonden begonnen destijds als kassen van vakgenoten voor wederzijdse bijstand in geval van ziekte en overlijden.

Het is dan ook geen wonder dat zich in ons land een uitgebreid stelsel van sociale zekerheid heeft ontwikkeld en dat daaraan het assurantieprincipe ten grondslag lag. Nederlanders betalen allemaal premie en daar krijgen zij een voorspelbare toekomst voor terug. Althans zo was het tot voor kort: niemand hoefde te vrezen door ziekte of werkloosheid te worden geruïneerd. In ons gelukkige land kon je niet aan de bedelstaf raken. Vandaar ook dat allerlei wetten het moeilijk maken om vast personeel zonder behoorlijke reden te ontslaan.

De martkideologen van het moment – de Linschotens, de Pechtolds, de Samsoms – willen daar verandering in brengen. Zij geloven dat risico de motor is van winst, welvaart en vooruitgang. Daarom willen zij de dijken doorsteken die daartegen in een proces van eeuwen zijn opgeworpen. Wie makkelijk kan worden ontslagen, hopen zij, wordt ook makkelijk weer aangenomen. Een te lange duur van de WW maakt maar lui en vadsig. Dat doodt de inventiviteit. Een eigen risico voorkomt dat mensen voor elk wissewasje naar de dokter lopen. De argumenten zijn bekend.

Dat maakt de Nederlanders niet minder risicomijdend, zo is de afgelopen jaren gebleken. Als hun zekerheden voor de toekomst in gevaar komen, scheppen zij zelf nieuwe. Het antwoord op de afbraak van de sociale zkerheid is spaarzaamheid. Zij houden de hand  zoveel mogelijk op de knip.

Om met de BNR-commentator Kees de Kort te spreken: zij kopen geen dingen als zij daar zin in hebben, maar als ze die nodig hebben. De auto gaat pas weg als de rekening om hem APK-proof te maken te hoog oploopt en niet eerder. XP en Windows 7 behouden hun glans. Nu de overheid haar beschermende paraplu wegtrekt, is het geen tijd om te spenderen of te investeren. Je gaat niet zo gauw uit eten als er een donderwolk van 350 euro eigen risico in de gezondheidszorg boven je hoofd hangt.

Daarom hebben werkgevers en werknemers gezamenlijk – gezamenlijk dus – een nieuwe wal opgeworpen tegen hervormingen die Nederlanders bang maken voor de toekomst. Zij weten dat anders de binnenlandse vraag gegarandeerd niet zal toenemen. Integendeel.

Wie de Nederlanders van hun zekerheden berooft, krijgt de economie van dit bijzondere land nóóit op gang. Het is te hopen dat deze waarheid eindelijk eens doordringt tot de geestdrijvers van de vrije markt.