Bezuinigen op de rechtspraak is economisch niet verstandig

Voor economen is rechtspraak een zogenaamd collectief goed. Goederen die individueel niet kunnen worden aangeschaft of geproduceerd. Alleen de overheid kan collectieve goederen voortbrengen. De aangekondigde bezuinigingen op de rechtspraak zijn primair gebaseerd op economische motieven. Het kunnen besparen op overheidsuitgaven. Is dat wel een juiste keuze?

Maatschappelijke en juridische afwegingen Als maatschappelijke –en juridische motieven zwaarder zouden wegen dan het behalen van economische doelen zou een geheel andere uitkomst er vermoedelijk uitgerold zijn. Eerder meer geld in plaats van minder geld! Zeker gezien het maatschappelijk immense belang van een goed functionerende rechtspraak in een steeds meer onder druk staande rechtsstaat. Een belang dat het belang van de voorgenomen bezuinigingen ver overstijgt.

Kritiek van rechters is een wake up call Een verantwoordelijke overheid dient openlijke kritiek van rechters altijd serieus te nemen. Openlijke kritiek is vanuit die beroepsgroep gezien slechts te kwalificeren als een absolute noodkreet. Niet meer of minder. Zeker voor economische beleidsbepalers die vanuit hun discipline gewend zijn op basis van enkel rationele motieven beslissingen te nemen en te adviseren. Ook economen moeten de grenzen van hun eigen wetenschap goed voor ogen blijven houden. Niet alle maatschappelijke verschijnselen zijn enkel op basis van rationeel handelen te verklaren en te managen. 

Transitie naar participatiesamenleving trekt zware wissel op rechtspraak Een goed functionerende rechtspraak in een transitiefase van een verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving vraagt om een zorgvuldige benadering vanuit meer invalshoeken dan enkel een economische. De rechtszaken over de Wet Mulder( verkeersovertredingen) als gevolg van een verregaand geautomatiseerd juridisch proces van het opleggen van boetes, tonen dat heel goed aan. Inefficiënte gijzelingen van financieel kwetsbare mensen kosten de samenleving alleen maar geld en lossen de kern, het doelmatig  innen van boetes, niet op. Het nut van kwalitatief goede rechtspraak heeft zich in dit soort zaken wel bewezen.

Automatisering kent ook economische grenzen Automatisering is een hulpmiddel en mag nooit een doel op zich zijn. Zeker niet als het object van automatisering in ons rechtssysteem mensen zijn. Voor juristen rechtssubjecten die bij een conflict altijd in persoon door een rechter gezien en gehoord moeten kunnen worden. Dit om een verantwoorde rechtsgang in een rechtsstaat te kunnen borgen. In zo’n situatie moeten  in economische zin ook grotere reisafstanden van rechtssubjecten bijvoorbeeld meegewogen worden. Voor de meest kwetsbare rechtssubjecten zijn reisafstanden immers ook gewoon kosten.

Bezuinigingen in perspectief zien Voor handhaving van kwalitatief goede rechtspraak is structureel een extra bedrag van 52 miljoen euro nodig. Althans volgens de voorzitter van de Raad van de Rechtspraak. Een zeer bescheiden bedrag als dat wordt afgezet tegen de totale begroting van de overheid. Voor Jesse Klaver van Groen Links een mooi voorbeeld om zijn opvatting over economisme  in het politieke debat vorm en inhoud te geven. Zeker in een participatiesamenleving moet er oog blijven voor keuzevraagstukken die niet alleen vanuit een economische bril geanalyseerd en beoordeeld moeten worden. De discussie over de voorgenomen bezuinigingen van de rechtspraak kan wel eens een doorbraak zijn in het noodgedwongen anders moeten aankijken tegen zaken die in de verzorgingsstaat nog economisch goed verdedigbaar waren. In een participatiesamenleving schiet een economische zienswijze alleen, soms duidelijk tekort.

cc-beeld: mystic_mabel