Bij dood, wij dood

Er vindt een mysterieuze slachting plaats. Zo valt soms in één jaar een derde van de bijenvolken ten prooi aan wat vermoedelijk een samenstel is van factoren. Parasieten als de varroamijt en schimmels zijn sterk verdacht. Maar ook de klimaatverandering, pesticiden en de monocultuur die gepaard gaat met genetisch gemanipuleerde teelten. En we mogen niet uitsluiten dat de toegenomen elektromagnetische straling het navigatiesysteem van bijen subtiel kan verstoren. Ook fijnstof uit dieselmotoren wordt genoemd. We weten het nog niet: er moet onbevangen onderzoek komen naar alle oorzaken en naar wat we er aan kunnen doen.

‘Sterft de bij uit’, zei Einstein, ‘dan sterft vier jaar later ook de mens uit’. Bijen zijn nietig maar ook nuttig en vooral nodig: ze bestuiven 85% van onze gewassen. Voor mij wegen biodiversiteit, ecologie en gezondheid het zwaarst. In het Europees Parlement heeft echter de landbouwcommissie het laatste woord en die is doorgaans het meest onder de indruk van economische argumenten. En die zijn er ook: handmatig bestuiven zou jaarlijks zeker € 22 miljard kosten. Zelfs landbouweconomen krijgen jeuk van zulke cijfers.

Fabrikanten van pesticiden moeten erkennen dat de landbouw last heeft van de massale bijensterfte: tijdens het ‘beschermen’ van onze voedingsgewassen roeien hun pesticiden ook nuttige insecten uit. Chemiereuzen zien inmiddels ook brood in het bestrijden van de bijensterfte. Niet door ruimhartig te pleiten voor onderzoek naar de bijwerkingen van hun pesticiden, maar ze willen een ruimere Europese afzetmarkt voor nieuwe bijenmedicijnen. Het tekort aan bijenmedicijnen werd in Brussel zelfs betiteld als een deel van het probleem. Dat is natuurlijk de wereld op zijn kop: moeten ook bijen afhankelijk worden van geneesmiddelen?

‘De gezondheid van honingbijen’ stond er in Brussel boven de vergaderstukken. Hoewel het een heerlijk natuurproduct is, is honing eigenlijk maar een ‘bij-product’ vergeleken bij het belang van het bestuivingswerk dat bijen voor ons doen. Bijenbestuiving is voor onze voedselvoorziening cruciaal. De teksten waar het Europees Parlement vorige week mee instemde, zijn ontdaan van de scherpe kantjes onder druk van lobbyisten voor de fabrikanten van pesticiden. Een alternatief voorstel dat ik mee had opgesteld om álle verdenkingen te onderzoeken sneuvelde, ondanks de steun van de PvdA en GroenLinks in het Europees Parlement. Alle andere Nederlandse leden gingen mee met het afgezwakte voorstel van de landbouwcommissie. Bij de stemming bleek dat de economie het weer eens won van de ecologie.

Een lichtpuntje was er wel. Het parlement onderkent zwart op wit dat er producenten van genetisch gemodificeerd zaad zijn die het onafhankelijk onderzoek boycotten. Ze weigeren gezuiverd genetisch gemanipuleerd stuifmeel af te geven zodat de ‘giftigheid’ ervan voor bijen niet kan worden getest. Ik hoop dat de Europese Commissie dat roekeloze gedrag aanpakt. Het gaat om de gezondheid van de dieren, maar ook om onze voedselzekerheid.