Bijstand: een licht in deze donkere dagen voor Kerstmis

De laatste weken moeten de bijstandstrekkers het behoorlijk ontgelden. Rechts ziet ze niet aan het sneeuwruimen, duidelijk gemarkeerd door zo’n oranje jack. Ook slepen zij onvoldoende bejaarden de kou en de gladheid in voor een wandeling, terwijl zij evenmin koffie schenken in kantines. Dat is geen juiste observatie want steeds meer gemeentes zijn op allerlei manieren bezig om hun bijstandstrekkers te ‘activeren’. Deze ‘activering’ kan allerlei vormen aannemen, van uitzoekwerk in de sociale werkplaats tot het volgen van cursussen.

De discussie op het hele internet is ongemeen fel. Zowel links als rechts gaan daarbij uit van allerlei onbewezen aannames. Je kunt lezen dat de tijden van de slavernij en de dwangarbeid weer zijn aangebroken. Maar ook dat wie werkt eigenlijk een dief is van eigen portemonnee en dat een leven in de bijstand de keuze is van wie liever een ander voor zich laat buffelen.   Ik wil wat licht brengen in deze donkere dagen voor Kerstmis, het licht van de feiten. Dit document geeft de hoogte van de bijstandsuitkeringen per 1 januari 2010. Volgens het CBS is de koopkracht van de bijstand nu lager dan in 1980. Eind augustus werden er volgens het CBS 302.000 bijstandsuitkeringen verstrekt. Volgens datzelfde bericht zijn er in Nederland 7,4 miljoen personen aan het werk. Daarnee vergeleken is 302.000 bijstandstrekkers een gering aantal. Het doet vermoeden dat het hier gaat om mensen die niet voor niets moeite hebben met het vinden van een betaalde baan. 

In een artikel over het activeringsbeleid van de gemeente Rotterdam – onder verantwoordelijkheid van de PvdA-wethouder Dominique Schrijer, een jongen van op Zuid – becijfert NRC Handelsblad de gemiddelde verblijfsduur in de bijstand op 5,1 jaar. Voor Rotterdam is dat cijfer 8,3 jaar. De gemiddelde leeftijd van een bijstandstrekker is 45 jaar. In Rotterdam moet je twintig uur per week iets doen voor je uitkering. Schrijer hoopt zo elk jaar 10.000 bijstandstrekkers aan een betaalde baan te helpen. Of hem dat zal lukken, is nog onzeker.   Ik trek vast een voorlopige conclusie: 302.000 bijstandstrekkers in een land met 7,4 miljoen werkenden is geen extreem hoog aantal. Integendeel eigenlijk. Het doet vermoeden dat het hier om een groep gaat die inderdaad lastig bemiddelbaar is. Om het in de nare taal van deze tijd te zeggen: er zit een vlekje aan. Dat zijn geen mensen waar – ik ga door in het walgelijk woordgebruik van deze dagen – de gemiddelde werkgever op zit te wachten. Nu zijn er missschien wel allerlei manieren om hem toch te verleiden zo iemand in dienst te nemen, bijvoorbeeld met een loonkostensubsidie, maar dan nóg moet je voor zulke mensen dan een plek vinden waar ze op hun manier kunnen functioneren zonder dat zij het tempo van de werkprocessen aantasten. Een overheid die deze 302.000 aan het werk wil helpen, zal functies voor hen moeten creëren. Dat is misschien wel duurder dan het verstrekken van die uitkeringen maar er staat dan wel een tegenprestatie tegenover waar mensen plezier van hebben. Dit is een tijd van maatwerk en dat zal ook moeten gelden voor het scheppen van werk dat bijstandstrekkers aankunnen.   Twee toegiften: een hele tijd geleden publiceerden twee Australische onderzoekers het voorstel om het bijstandsprobleem in hun land door actie van particulieren te laten oplossen. Het was bedoeld als een cynische grap, maar zij zagen zich tot hun verbazing volstrekt serieus genomen. Dat door mij hier opgestoken licht zal wel snel weer uitwaaien.   De tweede toegift is het klapstuk van de veiling: een studie van het Sociaal en Cultureel Planbureau over werkloosheid in crisistijd. Een hele zit maar zo kom je tenminste beslagen ten ijs.