Blauwe plekken voor de regering Rutte

Sabine van de Putte doet voor de Belgische publieke omroep VRT verslag van het politieke nieuws uit Den Haag. Vandaag duidt zij het spionagedebat over minister Plasterk en het politieke spel erachter.

Sommigen hadden er zich op verheugd. Op de Nederlandse radio hoorde ik mensen zeggen dat ze gingen kijken met een emmer popcorn op schoot. Hopelijk was die emmer groot genoeg, want het werd het bijzonder lange zit. Het zogenaamde spionage-debat in de Tweede Kamer duurde meer dan tien uur. Naar Belgische normen een tergend traag en misschien roekeloze onderneming. De uitkomst was dat de man om wie het draaide, minister van binnenlandse zaken Ronald Plasterk, gewoon bleef zitten, zij het zwaar gehavend. Ook de Nederlandse coalitie liep indirect kleerscheuren op.

Domme acties De sociaaldemocraat Plasterk moest zich verantwoorden voor enkele domme acties. Zo had ie in de nasleep van de Snowden-affaire in het najaar op televisie gretig verkondigd dat de Amerikanen in Nederland bijna 2 miljoen telefoongegevens verzameld hadden. Toen later bleek dat de Nederlanders die klus nota bene zelf geklaard hadden voor de Amerikanen, zweeg hij. Uiteindelijk moest hij er toch mee voor de draad komen omdat er intussen een rechtszaak speelt. Maar hij had al die tijd gezwegen “in het belang van de staat”.

Daar nam de oppositie geen genoegen mee. Plasterk ging plat op de buik, beloofde dat hij niet langer de deur zou platlopen bij praatprogramma’s, maar de meeste oppositiepartijen konden het, ook na tien uur verbaal steekspel, nog altijd niet aanvaarden dat zij maanden in het ongewisse werden gelaten. Er kwam een motie van wantrouwen die breed gedragen werd. Alleen de twee christelijke partijen steunden de minister nog, misschien uit mededogen, samen met de coalitie uiteraard. En Plasterk bleef zitten, zoals iedereen had gedacht. Maar de averij is groot.

Plasterk kan zich om te beginnen geen enkele fout meer veroorloven. En ook voor de coalitie is dit niet goed. Amper twee weken geleden moest de liberale staatssecretaris voor financiën Frans Weekers het veld ruimen uit onkunde. Dat is iedereen eigenlijk al vergeten. Maar het gebeuk op Plasterk levert de regering Rutte dit keer zichtbaar blauwe plekken op.

Geliefde oppositiepartijen Zoals bekend heeft de Nederlandse regering van liberalen en sociaaldemocraten het voorbije jaar structurele steun gezocht bij de oppositie om wetsvoorstellen door de senaat te krijgen. Daar hebben VVD en PvdA immers geen meerderheid. En dat lukte. Er konden begrotingsafspraken gemaakt worden met D66, de Christenunie en de SGP. Dit zijn sindsdien de drie “meest geliefde oppositiepartijen” of de C3. En laat de motie van wantrouwen tegen Plasterk in het debat nu net gekomen zijn van ‘gedoogpartner’ D66. Dat steekt. PvdA-leider Samsom was na afloop van het debat ook ziedend. Hij en D66-leider Pechtold zouden nu snel koffie gaan drinken om de plooien min of meer glad te strijken, want beiden hebben elkaar nog hard nodig. De regering heeft de drie kleine partijen nodig om te regeren en Pechtold zei op z’n jongste partijcongres dat ie “nog niet uitgeregeerd is”.

Schaduwpremier Het blijft natuurlijk een heel rare constructie, gevaarlijk ook. Rutte II kan niet zomaar haar programma uitvoeren. Neen, per begroting en per voorstel moet ze telkens weer aan de onderhandelingstafel met partijen die zich natuurlijk steeds machtiger voelen. Alexander Pechtold van D66 gedraagt zich steeds meer als een schaduw-premier. Hij is machtig en heeft veel lusten en weinig lasten. Voor occasionele steun aan regeringsplannen wordt z’n partij door de dankbare coalitie ruimschoots beloond met bijvoorbeeld geld voor onderwijs. En dat kan hij vervolgens breed uitventen aan z’n kiezers.

Ook hier hangen komende verkiezingen als een zwaard van Damocles boven de politiek. Eind maart zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Lokale verkiezingen, zeggen de coalitiepartijen. Die maken zich op voor een slechte verkiezingsuitslag want de vele besparingen beginnen te wegen bij de kiezers. Het is niet voor niets dat Samsom van de PvdA nu al meer op campagne is dan in het parlement. Wilders doet maar in twee steden mee, hij concentreert zich op Europa. Maar de andere oppositiepartijen zien hun kans schoon. In de 4 grote steden dreigt een aardverschuiving: de PvdA kan er haar bijna eeuwenoude hegemonie verliezen. Amsterdam is in dit opzicht exemplarisch. D66 hoopt er nu echt een einde te maken aan het rode bewind. De motie van Pechtold tegen Plasterk is ook tegen deze achtergrond bijzonder interessant.

De echte premier, Mark Rutte, bleef tijdens deze woelige week weer opvallend afwezig in Den Haag. Waar gedoe is, blijft hij weg. Rutte wil niet dat negatieve dingen op hem afstralen. Maar ondertussen geeft ie daardoor het podium aan anderen natuurlijk en wordt daardoor zelf steeds minder relevant.

Dit artikel verscheen eerder op DeRedactie.Be