Bommetje onder de vuurwerktraditie

Let op! Nederlanders gooien- al dan niet groepsgewijs- zomaar vuurwerk op straat, in tuinen, brievenbussen en afvalcontainers. Vuurwerk wordt gegooid naar voetgangers, fietsers, auto’s en dieren. En vooral in drukke gebieden kan sprake zijn van toenemende criminaliteit.

Aldus de Amerikaanse ambassade, die haar in Nederland verblijvende burgers meende te moeten waarschuwen voor de manier waarop wij onze jaarwisseling vieren. Over de Amerikaanse kijk op veiligheid kun je veel zeggen -en nog veel langer discussiëren-, maar vaststaat dat van het bovenstaande geen woord gelogen is.

Uit de blik van de Amerikanen mag dan verbazing spreken, voor ons is het allemaal niks nieuws. De Nederlandse jaarwisseling verloopt al jaren volgens vaste patronen –sommigen spreken graag van traditie.

Goed, traditie dan. Een poging om die Nederlandse Oud & Nieuw-traditie te omschrijven. Ongeduldig volkje als we zijn, beginnen we lekker op tijd. Wat is het, oktober, november? Overgebleven vuurwerkpakketten van het voorgaande jaar knallen gezellig de wijken in. Een ontzette glasbak hier, een ontplofte prullenbak daar. Hoe dichter bij december, hoe vaker we worden opgevrolijkt door grote en kleine ontploffingen in de buurt.

Als de aanloop genomen is en al het oude vuurwerk is opgeknald, beginnen we aan de kern van het feest. We verkopen mooie, felgekleurde pakketten met explosieven aan (jonge) burgers, die dat allemaal in woonwijken, winkelcentra en op andere openbare plekken gaan afsteken. Eigenlijk is dat alleen toegestaan op Oudjaarsdag, maar ja, je kunt niet bij iedere verkochte zevenknaller een politieagent meesturen om die regel te handhaven. En dus is het ruim vóór de jaarwisseling al een kakofonie van rondvliegende rotjes en leeglopende sierpotten.

Dan gaan ook de media hun rol vervullen. De jaarlijkse berichten over vuurwerkslachtoffers. Pubers die met hun pretpakket experimenteerden en nu een hand moeten missen. Volwassen mannen (vrouw, kinderen) die niet op tijd weg waren bij hun illegale vuurwerkbom en het leven lieten. Kinderen die gewoon buiten speelden en per ongeluk de babyvuurpijl van een ander in hun oog kregen. Oog kwijt. Op Oudejaarsavond komen daar dan de berichten bij over autobranden, vernielingen, hulpverleners die bekogeld worden met vuurwerk en ander gevaarlijk spul. Oja, en over dieren die met vuurwerk zijn volgestopt en tot ontploffing zijn gebracht.  Eveneens vaste prik.

Op Nieuwjaarsdag krijgen we op het journaal te zien hoe gezellig ons feest ook dit jaar weer was. Honderden gewonden, enkele ernstig. Een dode. Een tiental ogen verwijderd, een veelvoud beschadigd. De niet geringe politiemacht (10.000 agenten op de been) ging 8.400 incidenten te lijf. De brandweer moest 3.500 keer uitrukken. Weer meer geweld tegen agenten. Na de presentatie van deze eerste tellingen veinst de minister van Veiligheid en Justitie verontwaardigde verbazing. Hij zegt –traditiegetrouw- dat geweld tegen hulpverleners onacceptabel is. Om de suggestie van daadkracht verder te versterken, strooit hij nog wat met spierballentermen als ‘zero tolerance’ , ‘raddraaiers’ en ‘supersnelrecht’. Je hoopt een beetje dat de interviewer nog vraagt: “Dit zegt u ieder jaar. Heeft u zelf de indruk dat het werkt, als u naar de cijfers kijkt?” Die hoop blijkt ijdel. Het jaarlijkse ritueel is klaar.

Of nee wacht, onderdeel overgeslagen. De weerstand tegen het alom aanwezige vuurwerk is nog niet genoemd. Traditioneel laten rond Oud & Nieuw talloze mensen weten genoeg te hebben van de knallen, de schade en de risico’s die gepaard gaan met de verkoop van vuurwerk aan particulieren. Stop daarmee en stap over op professionele vuurwerkshows, vindt een ruime meerderheid van de bevolking. Maar even traditioneel als de stortvloed aan klachten over vuurwerkoverlast, is de stilte die optreedt als de eerste dagen van januari eenmaal weer voorbij zijn. Het probleem is weg, de aandacht verslapt en pas bij de volgende jaarwisseling vragen we ons weer massaal af waarom het toch altijd zo’n puinhoop is met Oud & Nieuw.

Dat is jammer, want er liggen goede kansen voor verandering. Het opmerkelijke aan de visie op vuurwerk is dat bij alle politieke partijen de achterban méér voelt voor professionele shows dan de huidige gewoonte om vuurwerk te laten afsteken door particulieren. Van SP en PvdA tot VVD en PVV, een meerderheid van de kiezers -met welke politieke kleur dan ook- vindt dat de gevaren van consumentenvuurwerk (voor kinderen en omstanders bijvoorbeeld) té groot zijn, en de rekening voor de samenleving té hoog. Het standpunt van hun kiezers wordt echter genegeerd door de politieke partijen in Den Haag. Alleen de Kamerfracties van GroenLinks, SGP en 50Plus hebben zich tot nu toe bij de Partij voor de Dieren aangesloten in het pleidooi tot omvorming van de vuurwerktraditie naar een Nieuwjaarsfeest dat veilig is voor iedereen en de samenleving een hoop ellende bespaart.

Je zou denken: ook de andere partijen mogen weleens worden wakker geschud. De Haagse route daarvoor –agenderen, de feiten presenteren, debat- heeft tot nu toe niet gewerkt. Op de vraag waarom Haagse politici zich doof en blind houden, kan ik alleen een illustratie geven. Toen de Kamer op initiatief van de Partij voor de Dieren een hoorzitting organiseerde over vuurwerk, en de oogartsen foto’s hadden meegebracht van kinderen die gewond waren geraakt door (legaal) vuurwerk van anderen, schoven 7 van de 9 partijen de beelden van zich af. Te gruwelijk. Ook de cijfers waaruit blijkt dat een groot deel van de slachtoffers omstanders betreft die zelf niks afstaken, en dat de helft van de oogletsels het gevolg is van legaal vuurwerk, werden genegeerd. Aan het eind herhaalden partijen als PvdA, SP en VVD doodleuk het spierballenmantra dat we illegaal vuurwerk ‘gewoon strenger moeten aanpakken’. De deskundigen aan de andere kant van de tafel waren ontluisterd.

Nu al jaren blijkt dat Haagse fracties niet voor rede vatbaar zijn als het gaat om vuurwerk, kunnen we twee dingen doen. Leden en kiezers die vinden dat hun politieke partij moet pleiten voor professionele vuurwerkshows, kunnen massaal overlopen naar de Partij voor de Dieren. Dat mag natuurlijk altijd. Maar ze kunnen er ook voor kiezen furore te maken binnen hun eigen partij, de discussie aanzwengelen en de aanjager te worden van de onvermijdelijke koerswijziging van hun volksvertegenwoordigers. Zo is het gegaan bij GroenLinks, waar de Kamerfractie de vurige wens van de achterban voor een verbod op consumentenvuurwerk lange tijd negeerde. Nadat het GroenLinks-congres zich erover uitsprak, ging de fractie om.

Een succesverhaal dat ook bij andere partijen veel kans maakt. Ik zie VVD’ers die er grote moeite mee hebben dat mensen die op Oudjaarsdag naar hun werk willen, onderweg een groot risico lopen gewond te raken door het vuurwerk van een ander. PvdA’ers die het niet voor elkaar krijgen aan burgers uit te leggen waarom we op Oudejaarsnacht de zorgbegroting belasten met operaties aan onnodig beschadigde ogen, terwijl we voor datzelfde geld 1100 ouderen van staar af hadden kunnen helpen. En ze staan daarin niet alleen, ook niet binnen hun partij.

Het is tijd om de vuurwerkdiscussie voort te zetten, ook ná Oud & Nieuw. Om hem te verbreden van eenmalige oprispingen op sociale media naar gefundeerde gedachtewisselingen in de congreszalen van de politieke partijen. Leden van SP en D66 lieten al weten het –tot nu toe doodgezwegen onderwerp- te agenderen binnen hun partij. En als ook een groeiend aantal lokale bestuurders van PvdA, VVD en CDA-huize zich uitspreekt voor verandering van de huidige vuurwerktraditie zou het toch raar zijn als binnen die partijen het onderwerp weer voor een jaar in de koelkast verdwijnt.

Ik zeg: hup mondige leden!