Botsende vrijheden

Afgelopen vrijdag 5 mei mocht ik als ‘ vrijheidscolumnist ‘ aanschuiven bij het NTR-programma De Nieuwe Maan. Een waardevolle uitzending, niet zozeer vanwege mijn eigen bijdrage, geef ik zonder aarzeling toe, maar vooral door ‘homo-imam’ Ludovic-Mohamed Zahed en de bijdrage van ook dit programma aan de zichtbaarheid van homoseksualiteit in de islam.

Toch stak mij iets.

Aan het einde van ons item over vrijheid ontstond een discussie over de reikwijdte van de vrijheid van meningsuiting. Er was onvoldoende tijd voor. Voor de discussie goed en wel begon werd hij afgebroken.

That’s tv. Het valt het programma, de regisseur of de presentatrice niet kwalijk te nemen. Maar toch voelde het als een gemiste kans.

Na de uitzending spraken we vooral over dat onderwerp verder. Over het journalisteninitiatief om de GeenStijl-adverteerders aan te spreken. Over cartoons van de profeet, en de tegencartoons van Anne Frank en Hitler van Abu Jahjah en zijn Movement X, die vaker in het programma te gast was geweest.

Tot op zekere hoogte raakte het ook de tekstanalyse van Zahed eerder in de uitzending. Het is zonder meer een groot goed dat we mensen langs de meetlat van heilige teksten mogen leggen en dat wij vrijuit kunnen praten over religieuze interpretaties, maar toch roepen dergelijke exercities vragen op.

Homoseksualiteit wordt nergens benoemd in de Koran, stelde Zahed in de uitzending, en is daarmee niet door de Koran verboden. Het is het verhaal van Lot (of Loeth), de zonden van Sodom en Gomorra, ook onderdeel van het joodse en het christelijk geloof en opgenomen in het Oude Testament, dat dominant wordt aangegrepen om homoseksualiteit op religieuze basis te veroordelen. De zonde van Sodom en Gomorra echter, is rituele verkrachting, stelde Zahed, homoseksueel of anderszins. Een veroordeling van homoseksualiteit is er niet in te lezen.

In het rondje dat daarna door de presentatrice gemaakt werd, met de vraag of de overige gasten homoseksualiteit verenigbaar achtten met de islam werd ik overgeslagen. Voorstelbaar opnieuw. Als goed, weliswaar afvallig, katholiek (dat zijn de besten, kan ik slechts beweren) ben ik niet de eerste om een gefundeerd oordeel over de islam te geven.

De vraag die ik stellen wilde bleef daarom ongenoemd. Ik leerde ooit dat de zonde van Sodom en Gomorra vooral het schenden van de gastvrijheidswetten betrof. De bewoners van de twee steden eisten Lots gasten op voor een rituele verkrachting. Lot, de rechtschapenheid zelve, weigerde zijn gasten uit te leveren en bood hen zijn twee jonge, nog maagdelijke dochters aan.

Of het verhaal in de Koran in alle opzichten gelijk is aan de versie van de Bijbel, was wat ik had willen informeren (nazoeken na afloop van de uitzending levert mij bevestiging op: ook in de Koran biedt Lot zijn stadsgenoten zijn twee dochters aan). Ook was ik benieuwd geweest hoe, indien dat zo zijn zou, het uitleveren van dochters in plaats van mannelijke gasten daadwerkelijk van hoge moraliteit getuigt. En dan is er toch de vraag of eeuwenoude teksten en moderne tekstexegeses daaromtrent onze houding ten opzichte van vrouwen, van homoseksualiteit, van moraliteit in het algemeen, werkelijk bepalen moeten. Of die exegeses ons nu een keer uitkomen of niet.

Vrijheid, het punt van discussie waar wij later in de uitzending niet werkelijk aan toe kwamen, is het recht te zijn wie men is en te zeggen wat men zeggen wil, maar binnen grenzen. Waar die grenzen liggen, waar de vrijheid van de één een te grote beperking voor de ander wordt, is meer dan ooit onderwerp van debat dezer dagen.

Mijn bewondering voor Zahed, een religieus denker van wie onze eigen Antoine Bodar in morele moed wellicht iets leren kan, laat onverlet dat ik godsdiensten een problematische rol in vrijwel elke emancipatiediscussie toe zou willen dichten. Een rol die hen vrij staat, tot op zekere hoogte. Zoals godsdienstkritiek god zij dank is toegestaan, zolang het godsdienstvrijheid niet te vergaand inperkt. Maar toch: hoe ligt dat evenwicht? Een onderwerp dat ook in De Nieuwe Maan wellicht een keer verder uitgediept kan worden.