Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Breek het huidige cultuurbeleid

  •  
23-08-2018
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
54 keer bekeken
  •  
21067383875_9a64731a61_z
'De culturele elite vreest een grote betrokkenheid van de lokalo’s'
Komend weekend start traditioneel het culturele seizoen met de Uitmarkt in Amsterdam. Met maar liefst 386 optredens op 27 podia kan het toegestroomde publiek kennis maken met nieuwe producties, mee zingen met overbekende smartlappen en vooral zichzelf op foto vastleggen met artiesten die je zomaar tegen het lijf kunt lopen. En dat allemaal nagenoeg gratis behalve dan het bier en de bitterballen.
OK, cultureel divers laat de Uitmarkt nog wat steekjes vallen maar dat ligt niet aan de markt zelf maar aan het feit dat ‘de’ Nederlandse culturele sector heel lang gedacht heeft dat de multiculturele samenleving iets te doen had met ‘kutmarokkanen’ of met het opnemen van een ‘zwarte’ in een kunstadviescommissie. Maar dat zo’n samenleving aan de poorten rammelt van de witte studio’s en musea, was – en nog vaak is – een brug te ver voor de culturele elite.
Gevestigd En zo beleef je tijdens de komende Uitmarkt in eerste instantie de gevestigde cultuur. Bij dit alles besef ik heel goed dat culturele uitingen hun basis vinden in een artistieke vrijheid die niet vanzelfsprekend is als we kijken naar landen als Turkije en Rusland. Maar zoals de filosoof Isaiah Berlin al aangaf heeft het begrip vrijheid twee kanten. Negatief: geen belemmeringen in de weg leggen, positief: het mogelijk maken dat iedereen daadwerkelijk zich de vrijheid eigen kan maken. En met betrekking tot dat laatste punt is er nog heel wat werk in de multiculturele samenleving te verzetten.
Er is nog een ander fenomeen dat de feestelijke Uitmarkt in de kern raakt: de macht in de culturele sector die nu geheel ligt bij de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). In totaal besteden op jaarbasis het rijk, de provincies en de gemeenten € 2.8 miljard aan kunst en cultuur (bron: Cijfers in Beeld 2017/OCW). Globaal nemen de gemeenten 60% voor hun rekening, de provincies 10% en het rijk de resterende 30%. Maar hoe is de macht verdeeld? De minster brengt een vierjaarlijkse nota uit hoe het geld verdeeld moet worden, daartoe geadviseerd door een landelijk adviesorgaan de Raad voor Cultuur. De gemeenten voegen zich naar dat raamwerk en kopiëren de uitgangspunten ondanks het feit dat zij de culturele sector voor 60 % financieren. De macht van OCW wordt op allerlei manieren in stand gehouden. De culturele elite vreest een grote betrokkenheid van de lokalo’s die niet genesteld zijn in faculteiten geesteswetenschappen, geen banden hebben met landelijke culturele opiniemakers en niet per definitie supporters zijn van landelijke cultuuruitingen (en subsidies).
Revolutie Het wordt tijd dat vanuit cultuurwethouders een culturele revolutie wordt ontketend. Het budget van OCW (ruim 800 miljoen, inclusief de zes landelijke cultuurfondsen) kan met miljoenen overgeheveld worden naar gemeenten. En het lukt als de wethouders maar een vuist maken en zich niet meer de wet laten voorschrijven door een minister die slechts 30% bijdraagt. Door een actief gemeentelijk cultuurbeleid kan elke plek in de samenleving bereikt worden, hoeft niemand zich uitgesloten te voelen van culturele ervaringen en kan culturele diversiteit werkelijk betekenis krijgen. Heel concreet: de afbraak van bibliotheken en muziekscholen kan dan gestopt worden. Een geweldige cultuurpolitieke winst ten opzichte van de huidige situatie. En de marginale positie van de huidige provincies kan in zo’n benadering ook een upgrade krijgen: stimuleren dat het platteland met een schat aan cultureel erfgoed een volwaardige plaats inneemt in een landelijk cultuurlandschap. Dit vraagt ook van de provinciebestuurders een meer alerte houding en dienen zij het huidige wegkijken achter zich te laten.
Met een cultuurbeleid van onderop kan ook nog een ander probleem getackeld worden: de positie van cultuur in Europa. Binnen de EU zijn er voortdurend conflicten over de vormgeving van de samenwerking. Een asiel- en migratieakkoord houdt nauwelijks stand. De Brexit werd als onmogelijk beschouwd maar dreigt realiteit te worden. Polen en Hongarije tarten Europese rechten als onafhankelijke rechtspraak en academische vrijheden. Een Europese cultuur die diep in de lokale gemeenschappen geworteld is, geeft een Europa van de toekomst perspectief en draagt zo bij aan een meer ontspannende wereldsamenleving. Een utopisch verhaal? Nee, maar wel een verantwoordelijkheid die lokale bestuurders samen met kunstenaars Europabreed op zich kunnen nemen bij het breken van de macht van de nationale cultuurbeleidsmakers.
Wat in Nederland helpt om veranderingen te realiseren is het politiek morele verval van het gedoogkabinet Rutte I van VVD, CDA en PVV dat in 2010 maar liefst € 200,- miljoen (NB 25%!) bezuinigde op cultuur zonder een dringende reden. Dit alles met uiteindelijke medewerking van de Raad voor Cultuur nadat de protesterende voorzitter was opgestapt. Het heeft het werken van jonge kunstenaars onmogelijk gemaakt, het einde van bestaande voorzieningen als productiehuizen betekend en vooral het geloof in de kracht van cultuur op cultuurvandalistische wijze een slag toegebracht. Met de verantwoordelijke VVD-staatssecretaris voor cultuur, de liegende Halbe Zijlstra, is het uiteindelijk slecht afgelopen maar de macht van OCW is tot op vandaag onaangetast gebleven. Een ongekend verschijnsel want ook de kabinetten Rutte II en III hebben dit cultuurvandalisme niet willen herstellen.
43131875552_85687c40c0_z-1
Nee, tijdens de komende Amsterdamse Uitmarkt gaat het feestende publiek niet de barricaden op om te bereiken dat de machtspositie van OCW wordt aangetast. Maar als een week later, ook in het weekend, in vele gemeenten de eigen Uitmarkt wordt gehouden, zou het zomaar kunnen dat een cultuurwethouder de vanzelfsprekendheid van de huidige machtsverdeling ter discussie stelt. En daarmee een kiem legt voor een noodzakelijke culturele revolutie.

Meer over:

cultuur, politiek, opinie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.