Breivik is een van ons

Geweld is niet van ons. Het is altijd van de ander. Wij zitten zo niet in elkaar. Zij wel. Anders Breivik is op dit moment de verpersoonlijking van het kwaad. Dat lijkt erg. Maar het is eigenlijk nog veel erger.

Het drama in Oslo is in het groot wat we met enige regelmaat in de media terug kunnen lezen. Overvallers zijn laf. Moordenaars monsters. En vieze zwembadmeesters beesten.

Lekker overzichtelijk. Zij zwart. Wij wit.

Breivik is een verwarde, zieke geest. Dat vinden wij. Dat concluderen wij. Omdat hij zomaar onschuldige mensen om het leven brengt. Dat doen wij niet. Wij normale mensen.

Misschien komt het omdat ik duizenden daders voorbij heb zien komen. En gezien heb dat ze vaak maar weinig verschillen van u en ik.

Maar ik heb me vanaf het begin mateloos gestoord aan de repeterende prietpraat van de volksmond.

Hoezo gek?

Een man die jarenlang alles op alles zet om zijn punt te maken. Zijn leven inricht naar dat ene doel. Een doel waar hij ruim 1500 pagina’s lang direct en indirect over schrijft.

Een man die een daverende klap achterlaat in een grote stad in Noorwegen. Om vervolgens doodleuk anderhalf uur huis te houden op een eiland vol met jongeren.

Een man die zich als de politie arriveert, laat arresteren. Omdat zijn punt nog lang niet gemaakt is.

Die man is niet gek. Die weet heel goed wat hij doet en waarom hij het doet. Een man met een ideaal. Iets om voor te strijden.

Iemand die denkt het gelijk volledig aan zijn zijde te hebben en de bereidheid heeft om dat gelijk uit te dragen. Hoe een ander daar ook over denkt. Welke nuance er ook tegen in te brengen is. Hoeveel kritiek er ook in aantocht is.

Gevaarlijk. Dat zeker. Maar gek?

Dit is wat hoogleraar forensische psychiatrie Hjalmar van Marle er onlangs over zei:

Er staat in zijn manifest niks raars waardoor je zegt, hé, hij heeft een persoonlijkheidsstoornis, hij is een psychopaat. Hij heeft een eenzelvige vader, zijn ouders zijn twee keer gescheiden, maar dat komt, zeker in Scandinavië, vaker voor. Hij heeft geen Asperger, hij heeft misschien wat autistische trekken, dat is alles. En ja, megalomaan, dat is dat je het hoog in je bol hebt, zo bezien is elke idealist megalomaan. Hij pleegde geen ultieme daad, hij wil juist graag vertellen over zijn daad, als een politicus is hij op zoek naar een podium. Was het maar zo makkelijk dat hij een gek is, een duivel. Dan gaat het niet over ons. Maar het gaat wél over ons. Dit zijn daden die door normale – tussen aanhalingstekens, wat is normaal? – mensen gedaan kunnen worden. Hitler en Stalin waren ook geen rare mensen, maar mensen die op ons lijken, die tot onze vriendenkring behoren.” (Bron: Trouw)

Natuurlijk is het beoordelen van iemands psyche op basis van een manifest niet meteen keihard bewijs te noemen. Je kunt je zelfs afvragen of een hoogleraar zich hier wel voor moet lenen.

Maar ik vrees dat hij een verdomd goed punt maakt. En dat is meteen waarom Oslo eigenlijk nog veel enger is dan het nu al lijkt. Anders Breivik is niet alleen.

Dit artikel verscheen eerder op de weblog van Chris Klomp