Burmese kiezer staat voor duivels dilemma

Oppositieleidster Aung San Suu Kyi heeft opgeroepen tot een boycot van de verkiezingen (Trouw, 29 oktober) terwijl andere politici in Burma deze juist zien als een kans op democratisering. Europa moet in ieder geval doen wat het kan om de democratiseringsbeweging te steunen.

De situatie in Burma is al decennialang uitermate onvrij. Na de onafhankelijkheid in 1948 kwam er in 1962 een militaire dictatuur en werd het land in 1974 een eenpartijstaat. Bij de eerste vrije verkiezingen in 1990 won de National League for Democracy (NLD) van Aung San Suu Kyi maar werd de uitslag niet erkend door de militairen en kreeg de NLD-leidster huisarrest. Sindsdien zijn er geen verkiezingen meer geweest in het land dat steeds verder geïsoleerd raakte. Bijna 2200 mensen zitten om politieke redenen gevangen.

De internationale gemeenschap worstelt sinds de jaren ’90 met de vraag hoe de democratisering van Burma het best kan worden gesteund. De Europese Unie trof economische sancties om te voorkomen dat bedrijven het bewind in Rangoon in het zadel zouden houden. Ook een aantal Nederlandse bedrijven in de olie-, hout-, reis- en baggersector gaf gehoor en staakte de economische activiteiten in Burma. Een boycot van Burma heeft echter alleen zin indien ook China en India kunnen worden overtuigd van het belang ervan. De EU voert daartoe overleg met de Associatie van Zuidoost-Aziatische landen, de ASEAN, en gelukkig neemt de druk op Birma daardoor toe. Tot VN-sancties is het helaas nog niet gekomen omdat China in de Veiligheidsraad dwars blijft liggen.

De verkiezingen van aanstaande zondag vormen een belangrijke testcase voor het regime in Rangoon. Krijgen de 37 oppositiepartijen die wél deelnemen een eerlijke kans of worden de verkiezingen en de uitslag op grote schaal vervalst? Internationale waarnemers worden niet toegelaten in Burma maar deelnemende politieke partijen mogen wel toezicht houden in de stemlokalen. Kunnen zij daar op geloofwaardige wijze de verkiezingen waarnemen? De belangrijkste vraag is echter of er massaal gevolg wordt gegeven aan de oproep van de NLD van Aung San Suu Kyi om de verkiezingen te boycotten. Een succesvolle boycot kan de legitimiteit van de verkiezingen ter discussie stellen maar omgekeerd ook de oppositie volledig buiten spel zetten. Dat is een duivels dilemma.

Vanuit het vrije Westen moeten wij in ieder geval doen wat we kunnen doen voor de onderdrukte Birmezen. We moeten blijven aandringen op VN-sancties in de vorm van een wapenembargo, visabeperking en bevriezing van financiële tegoeden voor leden van het regime en een verbod op de handel in grondstoffen uit die sectoren waaruit het Birmese regime zijn inkomsten verwerft. Van versoepeling kan slechts sprake zijn bij vrijlating van politieke gevangenen en respect voor mensenrechten als de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. Ook de oproep van Human Rights Watch aan de VN om te komen tot een internationale onderzoekscommissie naar mensenrechtenschendingen in Burma verdient alle steun.

Nederland kan deze eisen in Europees verband bepleiten maar zelf ook meer doen. Via het Mensenrechtenfonds kunnen projecten die ten goede komen aan de democratische krachten in Burma ruimer worden gefinancierd. Steun aan mensenrechtenverdedigers en organisaties die hulp bieden aan voormalige politieke gevangenen is van grote betekenis. Ook op het gebied van verkiezingstraining voor politieke activisten en mediadiversiteit is er in Nederland veel expertise die kan worden benut. De mogelijkheden om vanuit Nederland bij te dragen aan de democratisering van Burma zijn beperkt. De Birmezen putten echter hoop uit elke inspanning die wij hier leveren in hun belang. Daarom is het te hopen dat de bezuinigingsvoorstellen van het nieuwe kabinet de financiering van deze kleinschalige maar belangrijke projecten ongemoeid laten.

Op 7 november is er om 15.00 uur een debat over Burma in De Balie in Amsterdam o.a.  met de auteur en verslaggever Arnold Karskens.