Cito-score zegt weinig

RTL Nieuws en professor Jaap Drinkers bewijzen het onderwijs geen dienst met hun publicatie van de Cito-scores, vindt Dick van der Wateren. Want net zoals sterftecijfers weinig zeggen over de kwaliteit van een ziekenhuis, zeggen Cito-scores weinig over de kwaliteit van een school.

Minister Schippers van Volksgezondheid kondigde begin juni aan dat ziekenhuizen voortaan verplicht worden hun sterftecijfers te publiceren. Op het eerste gezicht een goed idee. Je wilt tenslotte de beste dokters aan je bed als je ziek bent en niet onverhoeds in een ziekenhuis belanden waar bijna geen patiënt de behandeling overleeft. De ruwe sterftecijfers van een ziekenhuis hangen van veel factoren af, waarvan maar een paar direct te maken hebben met de kwaliteit van de zorg en de bekwaamheid van de artsen en verpleegkundigen. Als ik een ziekenhuis moet kiezen voor mijn hartoperatie, zou het niet slim zijn om alleen naar de sterftecijfers te kijken. Dat er in een bepaald ziekenhuis weinig mensen dood gaan betekent nog niet dat daar de beste cardiochirurgen werken. Misschien stuurt dat ziekenhuis de lastige gevallen door naar een gespecialiseerd ziekenhuis, waar ik uiteindelijk beter terecht ben, maar waar in verhouding ook meer patiënten overlijden. Ruwe sterftecijfers zijn dan ook een heel slechte indicatie van de kwaliteit van een ziekenhuis. Immers, dan zou het Anthonie van Leeuwenhoek een van de slechtste ziekenhuizen van Nederland zijn, want daar gaan veel patiënten dood.

Cito scores openbaar Ook ouders die een school zoeken voor hun kind willen terecht dat er een goede kans is dat het met een diploma van school gaat. Als ouder wil je dan wel eens zien hoe die school scoort. Staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs heeft besloten de Cito-scores van alle basisscholen openbaar te maken. Prima, zou je denken. Het wordt tijd dat de scholen met de billen bloot gaan. De vraag is of de toetsscores iets zeggen over de kwaliteit van de scholen. Voor mijn bijdrage aan ‘Het Alternatief’ onderzocht ik een aantal vragen over testen en het openbaar maken van Cito-scores en examenresultaten, die nu heel actueel zijn.

Invloed samenstelling schoolpopulatie Om te beginnen is het ironisch dat Cito zelf het enthousiasme van Dekker, om de gemiddelde Cito-scores van scholen te publiceren, niet deelt. Integendeel, Cito noemt dat in een goed leesbaar rapport onzin. Dat zijn toch de experts, zou je denken, waar Dekker naar zou moeten luisteren. Die experts leggen geduldig uit dat de kwaliteit van het onderwijs maar voor een deel de hoogte van de Cito-score van leerlingen bepaalt. De schoolresultaten van een individuele leerling hangen sterk af van andere factoren, met name de sociaal-economische achtergond van de ouders. Kinderen van hoogopgeleide ouders hebben een voorsprong op hun leeftijdgenootjes, die tot uitdrukking komt in de Cito-scores. De samenstelling van de schoolpopulatie is van grote invloed op de gemiddelde score van een school, maar zegt weinig over de kwaliteit van het onderwijs van die school.

Invloed prestaties individueel leerling Wanneer toch wordt besloten de Cito-scores te publiceren – en dat is op verzoek van RTL Nieuws gebeurd – moet worden bedacht dat de schoolscores dicht bij elkaar liggen – zo dicht zelfs dat honderden scholen dezelfde gemiddelde schoolscore delen –  en dat de score van een individuele leerling groot effect kan hebben op de schoolscore en daarmee op de rangordepositie van een school. Dit is mede het gevolg van de verschillen in grootte van de groepen 8 in basisscholen. Als in het ene schooljaar net een heel sterke of een heel zwakke leerling zit, kan dit grote gevolgen hebben voor de rangordepositie van de school. Hoe kleiner de school, des te groter het effect.  Een kleine school (5-10 leerlingen) zou zomaar van plek 4.251 naar plek 1.021 kunnen gaan als de zwakste leerling niet mee zou hebben gedaan.

Vraagtekens bij kwaliteitsmeter Nu kan men tegenwerpen dat RTL niet de ruwe scores publiceert. De resultaten van alle scholen zijn door RTL Nieuws samen met professor Jaap Dronkers van de Universiteit van Maastricht vergeleken met scores van vergelijkbare scholen. Dat resulteert in een rapportcijfer voor iedere school. Rapportcijfers die we al kennen van de schoolcijferlijst voor het VO van Jaap Dronkers. Voor ‘Het Alternatief’ heb ik de Dronkerscijfers van een aantal willekeurige VO scholen over een aantal jaren bekeken. Wat opvalt zijn de grote fluctuaties van jaar tot jaar en de verschillen tussen de afdelingen van één school. Dat zien we bij heel veel scholen. Toeval lijkt daarmee een grote rol te spelen bij de rapportcijfers van professor Dronkers. Het maakt de onderzoeksmethode van Dronkers niet helemaal onbruikbaar, al kun je  vraagtekens zetten bij de status van ‘kwaliteitsmeter’ die de jaarlijkse lijst heeft gekregen.

Gebruik expertise onderwijsprofessionals Als Dronkers een bijdrage wil leveren aan de verbetering van het Nederlandse onderwijs, wat ik aanneem, dan doet hij er goed aan de gegevens zo te presenteren dat een school daar ook werkelijk wat aan heeft. Alleen punten geven, die door de media gretig worden opgepakt om scholen en leraren aan de schandpaal te nagelen, is op zijn zachtst gezegd weinig productief. Publicatie van onevenwichtige rapportcijfers van scholen zegt net zo weinig over onderwijskwaliteit als ruwe sterftecijfers over de kwaliteit van onze ziekenhuizen. In beide gevallen; niet doen!

Op 8 oktober, tijdens het Lerarencongres van de Onderwijscoöperatie, is de presentatie van het boek ‘Het Alternatief – Weg met de afrekencultuur in het onderwijs!’, onder redactie van René Kneyber en Jelmer Evers. Voor dat boek schreef docent en onderzoeker Dick van der Wateren het hoofdstuk ‘Zin en onzin van testen, vergelijken en afrekenen’. Ronald Buitelaar bewerkte dit tot bovenstaande Joop-opinie.

Lees hier de uitgebreide versie van dit artikel