Cohen verloor, Rutte won. Nou èn?!

Anderhalf miljoen kijkers. Internationaal leidend in de berichten op Twitter. En iedere krantenkop in Nederland. De organisatoren van lijsttrekkersdebatten mogen tot nog toe in de handjes knijpen met de aandacht die hun bijeenkomsten heeft opgeleverd. De verkiezingen leven op een manier die geen met het scrabblewoord aangeduide ‘opkomstbevorderende campagne’ van de overheid nog nooit voor mogelijk heeft gehouden. Iedereen heeft het over de politiek.

Ten minste… Iedereen heeft het over de politici. het gestamel van Cohen, de verbale ripostes van Rutte en koddige souplesse van Emiel Roemer zijn onderwerp van gesprek. Vermakelijk lezen we vooral krantenkoppen over een vraag die niet beantwoord hoeft te worden: wie won, en wie verloor.

En dat is precies niet wat een debat op zou moeten leveren. Uiteindelijk gaat het er niet om wie wint of verliest in debat. Deze debatten zijn, en dan herhaal ik de riposte van Cohen in het RTL-debat, niet bedoeld als studentendebatwedstrijden waar sprekers worden beoordeeld op verbale vlugheid en flair. Maar als Cohen denkt dat er helemaal geen overeenkomsten zitten tussen de studentendebatwedstrijden en de lijsttrekkersdebatten dan heeft-ie nog minder van politiek begrepen dan ik tot nu toe voor mogelijk hield.

Studentendebatwedstrijden zijn er voor spel maar evenzo ook voor oefening. Debatwedstrijden worden inmiddels op alle lagen van het onderwijs georganiseerd om jonge mensen te oefenen in duidelijk en overtuigend formuleren en effectief en inhoudelijk te reageren op een standpunt van een ander. En precies die vaardigheid blijft bij de huidige debatten ernstig buiten beschouwing.

Neem nu het zogeheten Carrédebat van woensdag. Balkenende met wapperende pagina’s uit het program van een ander zonder eigen standpunt. Rutte die op de stelling “iedereen moet meer betalen voor zorg” een betoog over fusies in ziekenhuizen houdt en een emotioneel appèl van Halsema opdat we allemaal onze portemonnee voor zielige mensen moeten trekken om vervolgens volstrekt uit het niets te beweren dat zorg voor niemand duurder mag worden. Politici slagen er maar niet in om zich los te weken van eigen showtjes, aanvalletjes steekjes onder water en – dankjewel Emiel Roemer! – “wedstrijdjes ver-plassen”. En dat terwijl de debatten voor meer zijn bedoeld dan alleen het verbalege-show-boat wat ons tot nu to is voorgeschoteld.

Was Cohen maar lid geweest van een studentendebatvereniging. Hij had dan de primaire opdracht van elk debat misschien wel mee gekregen. Debaters hebben in elk debat namelijk één primaire taak: het toegankelijk maken van de inhoud. En dat is precies waar men in de debatten niet aan toe lijkt te komen. Sterker nog, ons mee te verwarren. Het Carrédebat was geen uitzondering. De stelling is of we meer moeten betalen in de zorg en Mark Rutte houdt een overigens zorgvuldig betoog over fusies in de zorg en Femke Halsema doet een emotioneel appèl aan de Nederlander om meer bij te dragen aan zorg voor gehandicapten en ouderen om vervolgens verrassend te beweren dat men niet méér hoefde te betalen. Beider betogen staan los van de stelling en beider standpunten zijn niet meer terug te zien in het debat. En belangrijker, ze leveren de kiezer niks extra op.

Blijkbaar is het overzichtelijk maken van een standpunt wat in de Nederlandse politiek nog onwennig valt. Makkelijker is het om op effecten achter de komma, draaiingen en oude koeien te debatteren dan om duidelijk te maken waarom je een bepaalde positie inneemt. Politiek is meer dan alleen CPB-doorrekeningen, snedige aanvallen en zelfs meer dan alleen de vraag wie het beste marketingplan heeft voor het Nederland tot 2015. Politiek is ook vertrouwen, visie en gevoel. Enge thema’s voor politici, maar als zij ze niet benoemen kiezen kiezers op andere criteria die politici misschien minder welgevallig zijn.

Het doet soms snakken naar de Amerikaanse debatten, waar vorm en inhoud on-onwennig elkaar versterken en niet uitsluiten. Je zou haast willen dat Cohen, Wilders of Halsema vrij naar Reagan zouden roepen ‘Vraag u zelf eens af: bent u echt beter af dan 8 jaar geleden?’ horen vragen.

Reagans opmerking voldoet namelijk in z’n eentje aan alles waar een goed debat aan moet voldoen: het zet ons aan het denken. En in plaats van dat de heren en dames lijsttrekkers in het volgende debat ons overspoelen met informatie tot ver achter de komma, zou ik graag zien dat ik en u na het volgende debat niet aan twijfelen zijn over wie er heeft gewonnen, maar wie er effectief twijfel heeft gezaaid in de manier waarop wij met overtuiging op 9 juni het rode potlood vast gaan pakken.