Renovatie van ons politieke systeem is ernstig gewenst

‘Voorspellen is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft’, merkte Wim Kan ooit op. Aan mijn zorgen , nog enkele dagen terug, over het schijnbaar doodse sleepwet-referendum bleek weinig te kloppen, behalve de constatering – en basis voor lichte hoop – dat opiniepeilingen er de afgelopen jaren vaker naast zaten.

Privacy De relatieve onzichtbaarheid van de campagne, vooral de eerste weken, bleek niet representatief voor de zorg die wel degelijk in het land blijkt te leven, over onze privacy en over de bevoegdheden die overheden, in naam van onze vrijheden, mogen claimen. Ten koste van diezelfde vrijheden. Dat is een positieve conclusie die het laatste Nederlandse referendum achterlaat.

Een voorspelling die vermoedelijk wel uit zal komen is evengoed dat de wet, ongeacht de uitslag van het referendum, ondanks die expliete zorg van de bevolking, niet gewijzigd zal worden. Op termijn wellicht, maar niet als direct uitvloeisel van deze volksuitspraak.

Het toont opnieuw de zwakte van ‘raadgeven’, zullen sommigen zeggen. Goed dat het raadgevend referendum verdwijnt. Evengoed zou betoogd kunnen worden dat het juist de zwakte van de zittende macht bevestigt. Ongeacht de samenstelling van de regering misschien. Het onvermogen te luisteren. De veelbesproken ‘kloof met de burger’ vergroot, verkiezing op verkiezing, stemming op stemming. De geloofwaardigheid van ons steeds stroever opererende politieke systeem komt steeds verder onder druk te staan, het piepen en kraken telkenmale pijnlijk zichtbaar. Een systeem dat tot steeds grotere versplintering leidt, tot steeds wankeler regeringscoalities, met telkens groeiende noodzaak tot strenge fractiediscipline en een steeds beperkter vermogen tot ‘bewegen’, ook wanneer bewegen wijsheid is.

Of het raadgevend referendum een aanvulling was op onze democratie, of niet, het was de enige, weliswaar halfslachtige staatskundige vernieuwing die onze nationale politiek wist in te voeren. Om het dit jaar alweer af te schrijven, zonder alternatief.

Versplintering De landelijke politieke leiders, Sybrand Buma voorop, putten zich ook gisteren uit in de constatering van ‘een landschap dat steeds verder versplintert’. Zij deden dat vooral om te vervolgen dat zij binnen dat gegeven toch eigenlijk ‘best goed overeind zijn gebleven’. Andere conclusies bedoelden zij niet te trekken.

Meer dan enkel heroverweging van de evident manke sleepwet, zouden ook en opnieuw de verkiezingen van 2018 aanleiding moeten zijn voor een serieuze, kritische blik op ons politieke systeem. Een systeem dat met elke verkiezing onwerkbaarder wordt, meer versplinterd raakt. Zoals de zoveelste bevestiging dat opiniepeilers als De Hond niet langer serieus genomen zouden mogen worden, voordehandliggende gevolgen op het redactiebeleid van diverse kranten, websites en tv-programma’s zou moeten hebben.

Maar om toch nog een voorspelling te wagen: helaas zal beide, opnieuw, niet gebeuren.

Voorspellen is moeilijk evengoed. En ik heb graag, hernieuwd, ongelijk.