Covid-19 als noodkreet: zonder alternatief gaat neoliberale verwoesting door

In plaats van te toeteren over homeopathische verdunning door ‘gelukszoekers’, moeten we de aandacht vestigen op de omarming van een kapitalistisch systeem dat ons besef  van wat het betekent om een sociaal wezen te zijn vernietigde.

Sinds de jaren ‘70 zijn we na decennia sociaaldemocratische verwenning ( boomers , ik kijk naar u), langzaamaan getransformeerd in een neoliberale samenleving. Ronald Reagan in Amerika en Margaret Thatcher in Europa waren de voortrekkers van deze ideologie. Hij is gebaseerd op de volgende premissen: de maatschappij is een markt waarin ongeremde competitie tussen individuen en groepen rijkdom promoot, ieder individu moet gevrijwaard zijn van gemeenschapsverplichtingen ten faveure van totale individuele vrijheid en derhalve moeten overheidsbemoeienissen verdwijnen, door die zo klein en machteloos mogelijk te maken.

Dit is inderdaad grotendeels gelukt. Door voormalige overheidsinstituten te privatiseren – denk hierbij aan zorg, vervoer, en verzekeringsmaatschappijen – is de overheid langzaamaan een tandeloze tijger geworden die niet opgewassen is tegen de macht van het grote geld van bedrijven. Het resultaat is dat de overheid snoeihard neoliberaal beleid is gaan voeren dat de mensen door de jaren heen volledig heeft uitgekleed: de zorgverzekering is voor velen onbetaalbaar geworden, de kosten van het openbaar vervoer rijzen de pan uit, en de welvaartsstaat is uitgekleed – probeer maar eens rond te komen van een uitkering als je niet kunt werken.

Toch is het allemaal volgens het boekje als je de neoliberaal mag geloven: individuele competitie zorgt voor winnaars en verliezers, deal with it – toch Rutte? Vecht je maar in, niewaar?

Terwijl we in 2008 een enorme crash meemaakten die ons wakker had moeten schudden door aan te tonen dat we onderdeel uitmaken van een corrupt en verrot systeem, bleef men gedwee het leven leiden alsof er niets aan de hand is. Nu twaalf jaar verder worden we geconfronteerd met een nieuwe, nog grotere, ramp. Een ramp die ons niet de luxe verschaft ons af te vragen of de wereld, zoals we deze nu hebben ingericht, werkt. Ik presenteer hieronder in het kort een aantal kenmerken van het neoliberalisme die u hopelijk overtuigen waarom het systeem onze rampspoed verergert in tijden van crisis.

Privatisering is het creëren van non-coöperatieve eilandjes In een competitief kapitalistisch systeem, gebouwd voor eindeloos winstbejag, wedijveren alle spelers voor het grootste stuk van de taart. Door noodzakelijke instanties te privatiseren en te laten concurreren, transformeren zij in machines die winst als de Heilige Graal zien waarvoor alles moet wijken.

Immers, minder winst, betekent minder investering. Nu met het Corona virus wordt dat bijzonder duidelijk: instanties binnen de gezondheidszorg communiceren niet, zorgverzekeringen weigeren kosten te vergoeden, en de overheid heeft geen slagkracht om met de grote bedrijven gemeenschappelijk de pandemie te lijf te laten gaan. Het is, sorry dat ik het zeg, een pathetisch gebeuren. Toch verbaast het niet, kijkend naar onze politieke en culturele realiteit: een systeem dat gestoeld is op ikke, ikke, ikke, hebbe, hebbe, hebbe.

Net als in 2008 wordt belastinggeld in het bedrijfsleven gepompt In Amerika is anderhalf triljoen in het bedrijfsleven gepompt in verband met het coronavirus. Terwijl mensen nog niet eens een test kunnen betalen (u hoort dat goed, men moet betalen voor een Covid-19 test – ‘winst’ weet u nog?) en er honderdduizenden besmettingen plaatsvinden, wordt bedrijven wederom de hand boven het hoofd gehouden.

Maakt u zich geen illusies, in een neoliberale economie, gerund door een tandeloze tijger als overheid, hebben machtige bedrijven het voor het zeggen. Politici in het pluche gaan ú niet helpen, kom op, bent u gek? U bent voor de belastingcenten. Integendeel, zij helpen het grote geld hun, o zo geliefde, winst te behouden door die belastingcenten in het bedrijfsleven te steken.

O, en uiteraard immigranten de schuld geven van al uw zorgen.

Consumptiemaatschappij voor winst noodzaakt oorlogen en uitbuiting Het Westen, en in steeds grotere mate ook China, heeft een oneindige stroom grondstoffen nodig om winstmakende bedrijven op volle toeren te laten draaien. Voor de enorme concentratie van rijkdom die hier in het Westen plaatsvindt (voornamelijk binnen de top 1%, niet bij u), moeten andere delen van de wereld het dus ontgelden. Een egalitaire wereld noodzaakt het minder parasiteren van onze maatschappijen.

Helaas, hebben de meesten van ons niet door dat de massa’s aan vluchtelingenstromen niet ‘ gelukszoekers’ bestaan, maar dat het slachtoffers zijn van het feit dat we hun landen volledig naar de Filistijnen bombarderen met Amerika op kop. Bovendien houden we andere ontwikkelingslanden ongenadig arm door dictators te steunen die ‘s lands natuurlijke bronnen goedkoop aan ons doorverkopen.

Met andere woorden, in plaats van als slaafjes van het grote geld te gaan steigeren over de homeopathische verdunning van Europa door die verdomde gelukszoekers die uitheemse ziekten met zich meebrengen, mag men de aandacht gaan vestigen op de machtige bonzen van het grote geld, die de hele wereld omsmeden tot een doodskist.

Neoliberalisme heeft een psychologisch effect van atomisering Tot slot wil ik u erop attenderen dat het neoliberalisme ook een psychologisch effect heeft op het individu. De atomisering en individualisering van een gemeenschap binnen een competitieve samenleving die draait om winst, succes, en ondernemerschap, zorgen ervoor dat gemeenschapszin ons vreemd is geworden.

De onderlinge haat tussen links-rechts, wit-zwart, vrouw-man, homo-hetero, enzovoorts, zijn de symptomen van een politieke economie die ons systematisch tegen elkaar opzet in een context van competitie. De tekenen zijn daar: het aantal volwassen vrijgezellen is historisch hoog, rechtsextremisme rijst de pan uit, terwijl weldadigheid en respect worden bespot en weggewuifd als politiek correct, Gutmensch gedrag of theedrinken.

Jawel, generaties jonge mensen groeien op in een competitief systeem dat het individu al vroeg omsmeedt: wedijver met je klasgenoten om de beste cijfers, of beste posities aan de universiteit. Met dank aan het neoliberaal kapitalisme hebben we geen flauw idee meer wat het betekent om een sociaal wezen te zijn.