CPB wil kille competitie tussen leraren

De ‘betere’ leraar krijgt dan een bonus bovenop zijn salaris. Het Centraal Plan Bureau geeft namelijk extra punten aan partijen die dit voorstel overnemen. Het CPB had zich er beter in moeten verdiepen, want het idee is afkomstig van een verouderd experiment uit 1995. Nadien is er veel onderzoek gedaan waaruit blijkt dat prestatieloon niet werkt.

In de financiële sector weet iedereen dat bonussen tot perverse prikkels hebben geleid. Medewerkers van banken en verzekeringsmaatschappijen worden steeds agressiever in hun verkooptactieken. Berucht is het voorbeeld van een oudere vrouw die een verzekering kreeg aangesmeerd waar ze niets aan had.

In de publieke sector pakt prestatieloon net zo verkeerd uit. Leraren worden tegen elkaar opgezet. De directie beloont de leraar die goed ligt en weinig kritiek uitoefent. Toen Ronald Plasterk nog minister van onderwijs was, heb ik hem regelmatig gevraagd hoe je goede leraren van slechte moet onderscheiden. Hij heeft die vraag nooit beantwoord, omdat de criteria volstrekt willekeurig zijn. Onderwijs is geen productiewerk.

De oerdegelijke wiskundeleraar die leerlingen verder brengt met gestructureerd vakonderwijs, kan in de ogen van de directie saai en ouderwets overkomen. Hij zou daardoor minder kans maken op een bonus dan een leraar die meewerkt aan excursies en innovatie. Maar is die ‘innoverende’ leraar ook een betere leraar? Onzin natuurlijk, beide leraren hebben een meerwaarde op hun eigen manier.

Iedere leraar heeft recht op een goed salaris zolang hij zijn werk goed doet. Als hij niet functioneert, moet hij uiteindelijk vertrekken. Het is een dwaalspoor om over te gaan tot prestatieloon. Het leidt tot ellebogenwerk in de docentenkamer. Adviseurs zullen veel geld verdienen met het maken van ‘functiewaarderingssystemen’, op grond waarvan de directie bonussen kan uitdelen. Intussen verziekt de sfeer op school. In plaats van leraren die samenwerken om goed onderwijs te geven, ontstaat er er een kille competitie tussen docenten die elkaar het licht in de ogen niet gunnen.

Het is een schande dat het CPB partijen aanzet tot invoering van prestatieloon in het onderwijs. Er is volstrekt geen bewijs dat het werkt. Sterker nog, het werkt eerder averechts. Het is minstens zo gênant dat partijen als PvdA, GroenLinks en D66 dit klakkeloos hebben overgenomen, omdat ze wisten dat het CPB hiervoor extra punten zou geven. De SP kiest voor investeringen in meer en betere leraren, maar dat scoort niet bij het CPB. Zo werkt prestatieloon: lik de hielen van je baas, en je haalt vanzelf een wit voetje.