Crisis maakt SP tot populairste partij

De peiling van deze week is een voortzetting van het patroon dat zich aandient sinds half december. De SP stijgt en de PVV daalt verder. In ruim een maand is de SP 7 zetels omhoog gegaan en de PVV met een gelijk aantal omlaag. Daardoor staat niet alleen de SP nu 12 zetels voor op de PVV, maar is de SP ook – voor het eerst – de grootste partij van Nederland.

Maar hoe kan het dat in een periode waar er op politiek terrein weinig in Nederland gebeurde (de Kamer was 3 weken met reces) toch zo een ongewoon grote verschuiving plaats vindt? Een nadere analyse levert een interessante verklaring en ook aanwijzingen voor de ontwikkelingen naar de toekomst toe.

Door de percentuele verdeling te vergelijken tussen nu en 1 jaar geleden van de uitslag naar de inkomenspositie van het huishouden kunnen we goed zien wat er aan de hand is. 

Uit deze tabel is goed op te maken dat de grootste verschuivingen te zien zijn onder de mensen met de laagste inkomens. Een jaar geleden scoorde de SP bij die groep kiezers 17% , nu is het 32%. Maar ook bij de middeninkomens zien we een stijging van de SP van 9%. Bij alle andere partijen, met uitzondering van de VVD, zien we een daling van de score bij de lage inkomens. Bij de PVV is die daling het grootst. Een jaar geleden stond de PVV nog bij de laagste inkomens op 18%, en nu is dat 12%. Bij de middeninkomen zien we ook een forse daling van de score van de PVV. Alleen bij de hoge inkomens zien we over de hele linie geen of kleine verschuivingen.

Terwijl een jaar geleden de PVV en de SP onder de Nederlanders in huishoudens met een laag inkomen nog vrijwel gelijk scoorden (evenals de PvdA trouwens) is de SP nu onder die kiezers duidelijk groter dan PVV en PvdA bij elkaar. Terwijl de SP bij de middeninkomen begin 2011 nog ongeveer de helft scoorde van de PVV en ook fors kleiner was dan de VVD, is de SP in die groep nu ook ruimschoots de grootste. Alleen onder de kiezers met hoge inkomens staat de SP op de 6e plaats en scoort de VVD even hoog als de SP scoort bij de lage inkomens (32%).

Ook op een andere manier is goed te zien wat voor een belang de factor “inkomen”  heeft, en met name de zorg over de eigen financiële positie. Aan de respondenten is de vraag gesteld in welke mate men verwacht dat de eigen financiële positie wordt aangetast door een mogelijke forse recessie met een sterk stijgende werkeloosheid. Onder degenen die dan antwoorden “in grote mate” scoort de SP meer dan 40%, terwijl dat onder de groep die antwoordt “niet”  scoort de SP 10%.  Bij de VVD zijn die cijfers resp. 6% en 34%.

Terwijl dus bij de SP en de VVD er sprake is van een heel groot (en tegengesteld) verschil zien we bij de andere partijen vrijwel geen verschil in score op basis van het verwachte effect van de crisis. Dus of men zich nu zorgen maakt over de eigen financiële positie of niet, er is geen relatie met de politieke voorkeur bij PvdA, PVV, D66, Groen Links. Alleen bij het CDA zien we nog wel een verschil, waarbij de mensen die zich het meest zorgen maken vrijwel niet het CDA kiezen. 

Concluderend: de sterke positie van de SP is naast het feit dat Emile Roemer het als politiek leider goed doet, vooral te danken aan de zorgen die steeds meer mensen hebben over hun eigen financiële positie onder invloed van de recessie en de bezuinigingsplannen van de regering. En omdat de PVV op het punt van die bezuinigingen wordt gezien als onderdeel van de regering heeft de PVV het ook electoraal moeilijk, met name onder de kiezers met de wat lagere inkomens.

Om de sterke electorale positie van de SP nog wat verder te onderzoeken hebben we een serie stellingen aan de kiezers voorgelegd over de positie van de SP en Roemer.

Deze tabel geeft een interessant beeld van de opvattingen van de kiezers van de verschillende partijen over de SP en Emile Roemer. Hoewel de kiezers aan de linkerkant over het algemeen positief tot heel positief oordelen over SP en Roemer, zien we bij de kiezers van CDA, VVD en PVV op verschillende stellingen ook vrij positieve scores. Misschien is de meest opvallende score wel het antwoord op de stelling “Ik heb Emile Roemer liever als premier dan Job Cohen”. 59% van de kiezers antwoorden dan bevestigend. Onder de PvdA kiezers uit 2010 is dat nog zelfs 35%.

Deze tabellen laten zien wat er nu onder de kiezers aan de hand is. Verwacht mag worden dat de recessie en verdere bezuinigingen sterke effecten zullen blijven hebben op de politieke voorkeur. Daarbij lijken PvdA en CDA min of meer in hetzelfde schuitje te zitten. De PvdA zal het probleem hebben om onder de lage inkomens (traditioneel  een groep die in grote mate PvdA koos) “in te breken” bij de SP. Ten aanzien van “Steun aan Europa” staan de lagere inkomens meer aan de kant van het standpunt van de SP dan aan de kant van het standpunt van de PvdA. En Roemer doet het bij die groep ook duidelijk beter dan Cohen.

Het CDA, dat het in het verleden ook beter deed onder de lagere dan de hogere inkomens, doet het nu onder die lagere inkomens zelfs slechter dan de VVD. Vanuit een positie in een regering, die veel moet bezuinigen, is het niet te verwachten dat het CDA vanuit die rol haar electorale positie sterk kan verbeteren.

Volg Maurice op Twitter

cc-foto: PvdA / Frans van den Broek