Nee, D66 verloochent haar principes niet

‘Aan iedere Nederlander die ongerust is over de ernstige devaluatie van onze democratie en D66’, zo vangt de opinie van Cemil Yilmaz hier op Joop aan, waarin hij harde kritiek levert over het verondersteld inleveren van de eigen principes door D66. Een stevige stellingname, die voor de neutrale lezer veel lijkt te gaan beloven. Yilmaz vervolgt zijn stuk met een verwijzing tot de wil van democratische vernieuwing die de partij in haar beginjaren had. Een goed begin, want een prominente rol voor de kroonjuwelen in de politiek van de partij zou zeker niet misstaan. Maar wie hoge verwachtingen heeft van de opsomming van kritiekpunten die Yilmaz daarna maakt wordt al vrij snel teleurgesteld.

Hij continueert namelijk met het kritiek leveren op de partij vanwege het feit dat zij compromissen sluit. Het een politieke partij in het Nederlandse politieke landschap anno 2017 kwalijk nemen dat zij compromissen sluit is toch een beetje gek. Blijkbaar denkt Yilmaz dat D66 onderdeel is van een Angelsaksisch ‘Winner takes all’ systeem. Dat is dus niet het geval, en de partij heeft bij de afgelopen verkiezingen dan ook geen 76 zetels gekregen. In het huidige Nederlandse politieke bestel ben je daarom als partij genoodzaakt om nou eenmaal compromissen te sluiten om de mogelijkheid te krijgen je standpunten in een kabinet te realiseren. En dat is ook wat D66, door toe te treden tot dit kabinet, gedaan heeft.

Poldermodel Want wanneer we kijken naar het regeerakkoord dan zien we daarin een aantal klassieke D66-standpunten terug. De verkozen burgemeester bijvoorbeeld, of het experimenteren met wietteelt door gemeenten. Of wat te denken van de forse investeringen in duurzaamheid? Of de plannen voor meer Europese samenwerking op veel terreinen. En laten we daarbij het geld dat de komende jaren vrijkomt voor onderwijs, het feit dat de hypotheekrente aftrek de komende kabinetsperiode steeds verder wordt afgebouwd, en het realiseren van vrijwel alle punten uit het ‘Regenboog Stembusakkoord’ niet vergeten. Yilmaz kiest er daarentegen voor om puur en alleen te focussen op de in zijn optiek negatieve componenten van het regeerakkoord, die nou eenmaal onderdeel zijn van het compromissen sluiten met regeringspartners.

Verder stelt Yilmaz ook dat D66 ‘de zoveelste partij van de achterkamertjes- en vriendjespolitiek met weinig tot geen transparantie’ is geworden. Het was inderdaad jammer dat de afgelopen onderhandelingen zo weinig transparant waren. Maar laten we eerlijk zijn, is het realistisch om te denken dat het anders had kunnen zijn? Moeilijke onderhandelingen en stevige compromissen die gesloten worden tussen potentiële regeringspartners vinden nou eenmaal plaats achter gesloten deuren.

Compromissen sluiten en rekening houden met een reeks van uiteenlopende belangen is daarnaast een intrinsiek onderdeel van ons poldermodel, een model waarin Nederland mede haar gematigde politieke klimaat en voorspoed op veel terreinen aan te danken heeft. D66 wilde ooit het politieke systeem drastisch veranderen. Maar dat was in een tijdperk -in de laatste jaren van de verzuiling- waarin de politieke arena er dramatisch anders uitzag. Veel is er sindsdien veranderd, en D66 is meeveranderd. Vandaag de dag is het Forum voor Democratie wat het politieke systeem probeert op te blazen, om overigens heel andere redenen dan D66 ooit. Forum, een partij die in haar pamfletten soms een vergelijkbare toon aanslaat en sommige van dezelfde kritiekpunten opvoert, o.a. op het gebied van referenda, als Yilmaz in zijn stuk.

Progressieve standpunten Het is hierbij van belang om vast te stellen dat het huidige kabinet allesbehalve de eerste keuze was van D66. De partij zette immers in op een coalitie met daarin GroenLinks, waarin veel progressieve standpunten beter gewaarborgd konden worden. Maar het was haar beoogde progressieve regeringspartner GroenLinks die de partij in de steek liet, omdat zij het niet aandurfde om regeringsverantwoordelijkheid te dragen en daarbij compromissen te sluiten. D66 was daar wel toe bereid, en besloot daarom –ondanks dat de beoogde nieuwe coalitie niet de voor de partij ideale samenstelling had- om toch door te gaan met onderhandelen. Juist omdat Nederland geregeerd moet worden, door een coalitie waarin wel degelijk een aantal voorname progressieve standpunten gerealiseerd worden.

En we kunnen met zijn allen hier vaststellen dat er nog veel meer progressieve standpunten gerealiseerd hadden kunnen worden wanneer een van de andere progressieve partijen –GroenLinks, SP & PvdA- bereid was geweest om samen met D66 het Kabinet in te stappen. Al deze partijen hielden op het moment suprème echter de boot af, en men besloot voor de komende jaren toe te kijken vanuit de oppositie zonder daarbij al te veel te kunnen realiseren. Een feit waar je bij Yilmaz verder niets over terug leest.

Meeregeren en daarbij compromissen sluiten doet pijn. En die pijn voelt D66 nu ook, net als andere partijen die in voorgaande jaren regeringsverantwoordelijkheid hebben genomen. Maar zullen we proberen om daar over 4 jaar over te oordelen, wanneer dit kabinet haar klus heeft geklaard? Want tegelijkertijd is dit wel de mogelijkheid voor een partij om je idealen om te zetten in beleid, en dat is wat D66 met dit regeerakkoord ook wel degelijk gedaan heeft, en waarvoor zij ongetwijfeld de komende jaren zich hard voor in zal zetten. Kritiek daarop is zeker welkom, en houdt de partij scherp. Maar zij kan ook overdreven of veel te voorbarig zijn. Want zeker wanneer andere progressieve partners het laten afweten valt het ook te prijzen wanneer een partij als enige het op zich neemt om in een kabinet ernaar te streven om progressieve standpunten te realiseren. Dat is waar D66 op dit moment mee bezig is, en mede op grond daarvan heeft de partij, in tegenstelling tot wat Yilmaz schrijft, op dit moment misschien nog wel meer bestaansrecht dan dat zij ooit heeft gehad.