Dankzij het internet hebben we te veel vertrouwen in onszelf. En dat gaat mis

‘Vroeger’ luisterde je naar de dokter en was de nieuwslezer een autoriteit. Inmiddels zijn het kwakzalvers en leugenaars. Met behulp van het internet kunnen we steeds meer zelf en deze empowerment is zeker aan te moedigen. Maar we slaan door. We trekken alles en iedereen in twijfel, behalve onze eigen mening. Verschillende experts doen ons geloven dat we dankzij het internet oogkleppen op hebben. Maar juist online worden we aan de lopende band geconfronteerd met radicaal andersdenkenden. Bij een artikel over bijvoorbeeld de voordelen van vaccineren, zie je vooral gepassioneerde reacties van vaccinatiesceptici. En vice versa. Hoe langer je door deze reacties scrolt, hoe bozer je wordt. Radicalisering met een snelheid van 100 Mbit per seconde.

Dictatoriaal burgerschap Deze boosheid uit zich steeds vaker in fysieke vorm. Als mensen hun gelijk online niet krijgen, dan komen ze het offline wel halen. Zo neemt het aantal bedreigingen tegen Nederlandse politici sterk toe en voelde de NOS zich door toenemende agressie genoodzaakt om de logo’s van hun busjes af te halen. Met behulp van het internet hebben burgers steeds meer tools in handen om zichzelf te vertegenwoordigen. Deze mogelijkheid lijkt het gevoel te rechtvaardigen dat we daadwerkelijk het recht hebben om gehoord te worden. Toen CDA-politicus Pieter Omtzigt na afloop van een protest tegen de coronamaatregelen op straat werd lastiggevallen, verklaarde een van zijn belagers ‘Ik intimideer niet, ik wil gehoord worden’. Aan zelfvertrouwen geen gebrek. Stel je voor dat alle 13 miljoen stemgerechtigden op deze manier hun verhaal gaan halen. Dit gaat verder dan kritisch burgerschap, dit is een vorm van dictatoriaal burgerschap.

Overmatig zelfvertrouwen De echte vertrouwenscrisis gaat dus niet zozeer over een explosief wantrouwen, maar over een overmatig zelfvertrouwen. Mede dankzij het internet waant iedereen zich expert. We leven in een land met 17 miljoen virologen, economen en bestuurskundigen. In WhatsApp-groepen vliegen de grafieken en cijfers je om de oren. Maar als je vraagt naar de bron is er niemand thuis. De emotie verspreidt zich online sneller dan het verstand. En traditionele media gooien vaak olie op het vuur. Het hebben van veel volgers op sociale media lijkt voor veel talkshowredacties een belangrijker argument om iemand aan tafel te zetten dan expertise en ervaring. Kwantiteit dreigt het te gaan winnen van kwaliteit. En verdeeldheid van verbondenheid.

Afbreuk van een gedeelde realiteit Maar polarisatie is van alle tijden, toch? Dat klopt, maar het ontbreken van een gedeelde realiteit niet. Vroeger, net voor de coronapandemie, waren we het ook flink met elkaar oneens. Mensen stonden vaak lijnrecht tegenover elkaar over de beste oplossing. Inmiddels gaat het niet meer over de oplossing, maar over het probleem. En of deze überhaupt wel bestaat. De beste oplossing voor de coronacrisis? Corona bestaat helemaal niet! De beste aanpak voor het klimaatprobleem? Er is helemaal geen klimaatprobleem! Dergelijke uitersten maken een discussie niet alleen heel erg lastig, maar vrijwel onmogelijk. Evenals het onderhouden van een gezonde democratie.

Het internet is nu te veel een plek van extremen. Een plek waar radicaliteit scoort. Waar de stille meerderheid genegeerd wordt en geen ruimte is voor gematigde opvattingen. Maar als we laten zien wat er tussen de uitersten ligt, kunnen we onze overeenkomsten vinden en eenheid creëren. Laten we het internet opnieuw uitvinden. Laten we een plek creëren waar mensen niet enkel geconfronteerd worden met extremen, maar waar het loont om genuanceerd te zijn. Waar bescheidenheid een kracht is en geen zwakte. Technologie is immers een ontwerp, en kan dus ook opnieuw ontworpen worden.