De angsten rond Zembla

Commotie vandaag op Twitter en de rest van internet over de uitzending van Zembla ‘Wilders: Profeet van de Angst’ zondagavond. Femke Halsema noemde de documentaire ‘tendentieus’ en GeenStijl had soortgelijke kritiek: “Der Ewige Jude erbij gesleept, welja. Anne Frank zelf kon niet. Nog even een professortje zoeken om te waarschuwen voor genocide en klaar was Zembla.”

Een paar jaar geleden ben ik me wat gaan verdiepen in de opkomst van de nazi’s om te zien of er een parallel is. Niet om me aan te melden bij het naoorlogse verzet maar om te snappen wat er aan de hand is. Herhaalt de geschiedenis zich?

Een van de beste bronnen vond ik de BBC-serie ‘The Nazi’s, a warning from history’ die laat zien hoe de nazi’s aan de macht kwamen en hun politiek doorvoerden. Het is een serie die ik kan aanbevelen. Zo wist ik bijvoorbeeld niet dat de nazi’s straatparades organiseerden waarbij vergeleken de Rotterdamse Dance Parade een kuise vertoning is. Als wij aan nazi’s denken, doemt het beeld op van monsters op laarzen. Maar het waren gewone mensen en de partij had veel aantrekkelijke kanten.

In het taalgebruik bleken inderdaad parallellen te zitten. Hitler stelde zich in zijn toespraken  ook op als een politieke outcast, ging tekeer tegen de ‘elite’ en tegen ‘linkse hobby’s’ als kunst en cultuur. Dat is overigens niet exclusief voorbehouden aan Hitler. In 2002 liet dirigent Valerie Gergjev in de Rotterdamse concertzaal De Doelen muziek uit de tijd van de Russische revolutie horen met teksten van Stalin en Lenin. Het was hetzelfde laken een pak: ‘Weg met de elite, de macht aan het volk. Weg met de kunst.’ Etcetera. Het is de taal van het totalitarisme. En Wilders heeft totalitaire trekjes, alleen al te oordelen naar de structuur van zijn partij. Hij is ook een revolutionair, een van zijn meest onderbelichte aspecten. Zijn revolutionaire houding is zijn grote aantrekkingskracht: Onder hem zal alles anders worden. Maar tijdens het bekijken van de BBC-serie zag ik dat de vergelijking met de opkomst van de nazi’s om een aantal redenen mank ging. Er heerste in die tijd een zware economische crisis en de partij van Hitler bediende zich van meet af aan van grof geweld. Net als extreem-links overigens. Maar toen ik tot die geruststellende conclusie kwam was de bankencrisis nog niet uitgebroken en repte de PVV nog niet van stadscommando’s en het toedienen van verminking als straf (de knieschoten). Lijkt het er dan nu op? Nee, nog steeds niet maar het verschil is wel een tikkeltje minder geworden.

Lees ook Sargasso: Zembla doorbrak taboe met Wilders docu