De bejubeling van Thatcher

In vrijwel alle verhalen in de Nederlandse media over Margaret Thatcher klinkt bewondering door. Ze was toch maar mooi een sterke leider geweest. Een rolmodel noemde Femke Halsema haar. Bij De Wereld Draait Door roemde Twan Huys de voormalige conservatieve premier er om dat ze het communisme vernietigd had. De Iron Lady werd zo in een paar uur tijd een grotere superheld dan Iron Man.

Wat vreemd genoeg achterwege bleef in de beschouwingen was dat Thatcher vooral een icoon was van twee aspecten waar nu een brede afkeer van bestaat: ideologie en polarisatie.

Haar ideologie was vervat in een krachtige pensée unique, een kort statement waar je een heel wereldbeeld aan op kunt hangen: There is no such thing as society. Oftewel: De samenleving bestaat niet. Het is ieder voor zich. Het idee dat je een zekere verantwoordelijkheid hebt voor elkaar, dat het goed is om daar vorm aan te geven en die te koesteren, werd door Thatcher het raam uitgegooid.

Voor de conservatieve leidster gold verder maar een doel: de overwinning. De weg daarnaar toe ging gepaard met een afbraak van de samenleving. Een voorbeeld: Omdat huizenbezitters vaker geneigd zijn conservatief te kiezen, zette ze een plan in werking om zoveel mogelijk huurhuizen te verkopen. Het idee dat een natie, een samenleving, moet zorgen voor betaalbare huizen voor iedereen paste niet in haar ideologie. Sterker nog, die zorgdrang moest uitgebannen worden.

Tegen haar tegenstanders trad ze ongemeen hard op. Net als veel ‘sterke leiders’ was ze overtuigd van het nut van geweld. Terwijl hier in Nederland het poldermodel werd uitgevonden stuurde Thatcher de politie op stakers af. Voor een paar doden daarbij schrok ze niet terug. Gevangen IRA-leden die in hongerstaking gingen liet ze letterlijk creperen. Het was polarisatie van de ergste soort. Ze voerde de Koude Oorlog ook aan het thuisfront.

Was ze geliefd? Ja, bij haar achterban. De rest haatte haar hartgrondig. Het destijds razendpopulaire satirische programma Spitting Image liet Thatcher bij de urinoirs pissen en ministers die haar niet zinden werden letterlijk voor de krokodillen gegooid. Over de Duitse bondskanselier Helmut Schmidt gaat het verhaal dat hij zo’n afkeer van haar had dat hij demonstratief de krant ging lezen als ze op een Eurotop het woord nam.

Thatcher heeft de Britse samenleving verwoest achtergelaten, evenals trouwens haar partij die schandaal op schandaal stapelde. Toen in 1997 Labour de verkiezingen won, ging er een zucht van verlichting door het land. Met Clinton in het Witte Huis, Blair in Downing Street  – en vooruit, Paars in het Catshuis – werd de wereld ineens een stuk moderner. Haar polariserende geest leek definitief verdreven. Pas op dat moment was de Koude Oorlog ook in het Westen voorbij.