De clip van die zeehond met octopus is lang niet zo grappig als hij lijkt

Er was deze week dat clipje in het nieuws van een man in een kajak die opeens een octopus naar zijn hoofd geslingerd krijgt. Zo’n komisch filmpje dat in korte tijd miljoenen keren bekeken wordt en waarvan iedereen zegt ‘heb je dat gezien’? Het is een fascinerende, spectaculaire clip van een paar seconden. Maar wat ook fascinerend is, is dat er zoveel in de clip zit dat verkeerd gezien wordt. Sterker nog: de meeste kijkers hebben geen idee waar ze naar kijken.

Het begint al met het allersimpelste. ‘Zeehond slaat kajakker met octopus in het gezicht’, kopten RTL Nieuws , het Jeugdjournaal en een hele reeks andere – internationale – media. Dat is ook de aanduiding in de originele clip van de maker. Alleen, het was geen zeehond maar een zeeleeuw. Het is als zeggen dat een koe over het hek sprong terwijl het een paard was. Er zijn grote verschillen tussen zeehonden en zeeleeuwen, ook in hoe ze er uit zien. Zeeleeuwen hebben oren, zeehonden niet. Zeeleeuwen kunnen zich over land voortbewegen, zeehonden niet. Zeeleeuwen zijn groepsdieren, zeehonden niet. En er zijn er veel meer.

De vraag die de clip opriep was waarom slaat de zeeleeuw een man met een octopus in het gezicht? Logisch, maar de eigenlijke vraag is of de zeeleeuw dat überhaupt wel doet. Daar kwam de Amerikaanse publieke omroep NPR achter die te rade ging bij twee zeeleeuwen-experts. Een octopus vangen is voor een zeeleeuw geen eenvoudige zaak. Het is een zwaar gevecht op leven en dood. Een van de manieren om een prooi uit te schakelen is door die rond te slingeren. Van dolfijnen is eveneens bekend dat ze octopussen op het wateroppervlak murw slaan. Dat doen ze trouwens ook als het dier al dood is, vermoedelijk om het vlees malser te maken. Dat geldt ook voor zeeleeuwen, die geen kauwtanden hebben.

Het kan zijn dat de zeeleeuw met zijn reeds uitgeschakelde prooi aan het spelen was. Zeeleeuwen houden van spelen. De kajakkers zeggen in de originele clip dat de octopus nog leeft maar de biologen zien dat de zeeleeuw tamelijk ontspannen rondzwemt. Dat zou hij in ieder geval niet doen als de jacht nog in volle gang was.

Wat de biologen ook constateren is dit: dat de zeeleeuw de octopus tegen de man smijt kan puur toeval zijn. Mensen hebben de neiging zichzelf altijd in alles centraal te stellen maar in de praktijk worden ze meestal door zeeleeuwen genegeerd. Zeeleeuwen vinden mensen niet zo interessant als bijvoorbeeld een octopus. Het idee dat ze hun prooi als wapen tegen een mens zou gebruiken is uitermate onwaarschijnlijk, zegt Colleen Reichmuth, een onderzoeker gespecialiseerd in het gedrag van zeeleeuwen. Volgens haar zijn de kajakkers gewoon het jachtterrein van de zeeleeuwen binnengevaren. “Ze waren waarschijnlijk op een plek waar ze niet moesten komen, misschien te dicht bij dieren die aan het eten zijn.”

Ze legt uit dat in de omgang met wilde dieren in de natuur het gebruikelijk is de ‘grens van reactie’ in acht te houden. Dat wil zeggen dat je een dier nooit zo dicht moet naderen dat het reageert op je aanwezigheid. De kajakkers doen juist het tegenovergestelde.

In het korte clipje dat in de media verscheen is het niet te zien maar in de originele langere clip zie je een stel gasten met veel kabaal rondpeddelen. Ze gillen dat het een lust is. Een soort drijvende testosteronbommen, niet het soort groep dat je graag tegenkomt in de natuur. Het clipje is op Instagram voorzien van het logo van de fabrikant van de camera waarmee de clip gemaakt is. De mannen zijn professionele thrillseekers die promotiewerk verrichten voor dat bedrijf. Dat is een hele business waar zowel fabrikanten als sociale media-bedrijven goud mee verdienen.

Ik heb een paar jaar geleden, gestimuleerd door dit soort clips, ook zo’n camera gekocht omdat je er onderwateropnames mee kunt maken. Daar ben ik mee gestopt. Niet alleen omdat het apparaat in de praktijk veel minder handig werkt dan je denkt maar ook omdat ik merkte dat ik tijdens het snorkelen alleen nog maar bezig was met het maken van opnames, met de apparatuur, in plaats van om me heen kijken en de omgeving in me op te nemen. Door dit filmpje realiseer ik me dat ik ook nog eens bezig was de vissen op te jagen om maar mooie opnames te kunnen maken. Wat trouwens zelden lukte.

En dat blijft dan over van de bijzondere clip. Wat je verteld wordt, is niet wat er aan de hand is. Het is een reclamefilm van een tech-bedrijf dat van verstoring van de natuur een business-model heeft gemaakt. Wat het laat zien is alles wat je niet moet doen. Je zou er bijna van gaan slaan.