Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

De DNA-oorlog

  •  
22-07-2012
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
Er wordt gevochten om patenten om complex en duur onderzoek te beschermen en de investeerder de mogelijkheid te geven om de kosten terug te verdienen
In de Verenigde Staten wordt momenteel een juridisch gevecht gevoerd tussen de American Civil Liberties Union (ACLU) en Myriad Genetics. De inzet van de rechtszaak is het patent op BRCA1 en BRCA2. Myriad heeft het alleenrecht opgeëist op de genetische tests en blokkeert daarmee onderzoek door andere artsen en universiteiten.
Nu het menselijk DNA in kaart is gebracht is er een hevige strijd gaande om de patenten. Grote farmaceutische bedrijven die zich bezig houden met onderzoek en het ontwikkelen van tests, vragen massaal patent aan op een gen of DNA-sequentie. Door het patent te nemen, willen ze hun investeringen terugverdienen. Het boek  “The Gene Wars: Science, Politics and the Human Genome” van Robert Cook-Deegan waarschuwde al voor deze ontwikkelingen, maar de zaken zijn alleen nog maar complexer geworden door de vele aanvragen en de verschillen in patentbehandeling in de VS, Japan en Europa.
Er zijn al zoveel patenten uitgegeven dat als bedrijven op hun strepen gaan staan, genetisch onderzoek praktisch onmogelijk is. De VS zijn koploper als het gaat om patenten met meer dan 5000 DNA patenten. Van veel van die DNA patenten is nog geeneens duidelijk wat de functie is van het stukje DNA, maar bedrijven buitelen over elkaar heen om elk stukje vast te leggen.
De zuigkracht van de Verenigde Staten qua patenten wordt veroorzaakt door een belangrijk verschil in vastlegging. Als Amerikanen hun uitvinding publiceren, krijgen ze nog een jaar de tijd om er een patent op aan te vragen, de zogenoemde grace period. In Europa bestaat die niet en in Japan is het een half jaar. Omdat er een enorme concurrentie is om te publiceren in wetenschappelijke bladen, geven Europeanen dáár vaak de voorkeur aan. Het patent laten ze dan lopen. Bovendien kost het aanvragen van patenten in Europa zeer veel tijd en er zijn hoge kosten mee gemoeid die tienduizenden euro’s kunnen bedragen. Voor universiteiten en onafhankelijke wetenschappers een ondoenlijke zaak.
BRCA1 en BRCA2. Mutaties in deze genen worden in verband gebracht met borst- en eierstokkanker. Ze zijn gepatenteerd door het Amerikaanse bedrijf Myriad Genetics. Myriad heeft in de VS het alleenrecht op de genetische test afgedwongen. Onder meer door een rechtszaak tegen de Universiteit van Pensylvania die ook testte op beide ziekten. De universiteit moest haar onderzoek staken. In mei 2009 spande de American Civil Liberties Union (ACLU) namens patiëntenorganisaties en medische beroepsgroepen een rechtszaak aan tegen het Amerikaanse patentbureau en Myriad Genetics. Inmiddels zijn we al een aantal uitspraken verder en staat het 2-1 voor Myriad, maar de volgende zaak loopt al, waar ACLU hoopt de score gelijk te trekken.
Patent wordt gebruikt om complex en duur onderzoek te beschermen en de investeerder de mogelijkheid te geven om de kosten terug te verdienen. Maar patent aanvragen op iets zo natuurlijks als DNA, wat in eenieder van ons huist, is niet de unieke prestatie van de patentaanvrager. De ridiculiteit werd onderstreept door een actie van Donna Macclean uit het Engelse Bristol die patent aanvroeg op haar gehele lichaam. Ze omschreef haar persoon als “een unieke uitvinding waaraan ze bijna dertig jaar had gewerkt.”
Ook als het patent zich alleen zou beperken tot de tests zelf, is het probleem nog niet opgelost. Want het patent voorkomt op dat moment dat de test door andere onderzoekers op betrouwbaarheid getest wordt. Een bedrijf kan dus een test op de markt brengen die bijvoorbeeld vroegtijdig eierstokkanker ontdekt, maar geen enkele onafhankelijke wetenschapper of universiteit kan die claim dan verifiëren. Daarmee komt de betrouwbaarheid van tests ter discussie te staan maar ook het creatieve potentieel van andere onderzoekers gaat verloren. We zijn dan volledig afhankelijk van het bedrijf dat het patent heeft vastgelegd.
Vanuit de markt kan niet verwacht worden dat er een oplossing komt. De patentbureaus zijn wel begonnen met het vaststellen van hogere eisen aan DNA-patenten, maar het voorkomt niet het elementaire conflict. Ingrijpen op overheidsniveau lijkt de aangewezen weg. De Europese unie, VS en Japan dienen ervoor te zorgen dat enerzijds bedrijven wel de mogelijkheid houden om hun investeringen terug te verdienen, maar anderzijds dienen universiteiten en onafhankelijke wetenschappers in staat te zijn om hun eigen [contra]onderzoek uit te voeren, zonder dat zij zich zorgen hoeven te maken over mogelijke patent rechtszaken of zich geconfronteerd zien met de hoge kosten die het gevolg zijn van het vastleggen van patenten. Wetenschappelijk onderzoek en kennisuitwisseling dient vrij te zijn van eventuele privaatrechtelijke en financiële belemmeringen om innovatie en betrouwbaarheid van onderzoek te waarborgen.

Meer over:

opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.