De erfenis van mijn vader

In de laatste week van de heilige Ramadan overleed mijn vader in Teheran na een pijnlijke strijd van drie maanden tegen zijn ziekte. De dood kwam als een bevrijding. De laatste keer dat ik hem aan de andere kant van de telefoonlijn had, zei hij: “Lieve zoon, de dood is niet erg, het is een deel van het ware mens-zijn. Maar pijn, de constante pijn, plaagt mij zo”.

Ik heb niet bij zijn sterfbed mogen zijn, noch heb ik hem kunnen begraven. Dat ik niet naar Iran kon om mijn vader de laatste groet te brengen, is niet wezenlijk anders dan de weemoed en verdriet van vele gepijnigde mensen in het Midden Oosten.

Ook in mijn herkomstland Iran is politiek een lucratieve onderneming voor de weinigen die hardvochtig alle macht naar zich toe trekken en met gemak ieder andere stem hardhandig de kop indrukken met verschrikkingsmethoden.

Ik heb de laatste weken vaak in de stille duinen van Den Haag gelopen en nagedacht over de morele nalatenschap van mijn vader. Hij was geen beroemdheid, maar wie hem heeft gekend, sprak met bewondering en sympathie over hem. Ooit was hij, lang voor de Islamitische Revolutie, rechter, daarna advocaat. Tot zes maanden voor zijn overlijden bleef hij op 84-jarige leeftijd nog werken. Hij hield ervan om onder de mensen te zijn, was oprecht betrokken en behulpzaam. Inkomen daarmee te werven was voor hem eerder noodzaak dan een vanzelfsprekendheid. De laatste tien jaar hield hij praktijk thuis. Behoefte aan de poespas van kantoor met assistent had hij niet. Ik herinner mij dat een slager een kilo vlees als vergoeding had mee gebracht. Belachelijk en onredelijk, liet ik mijn vader weten. Hij zou die slager ook zonder vergoeding hebben geholpen, gezien zijn armzalige toestand, zei hij. Het was een teken van galantheid dat de slager toch iets als vergoeding wilde aanbieden. Mijn vader was hoewel geen heilige toch een moreel voorbeeld voor mij, zijn intimi en kennissenkring.

Voor mensen zoals ik die hun wortels in het Midden Oosten hebben en hun geluk in deze turbulente tijden niet enkel definiëren in materiële zekerheden – van rust en vrede in hun eigen vredige Hollandse achtertuin – is de confrontatie met oorlog en terreur die via de media onze huizen binnenstroomt, uiterst pijnlijk. Wij hebben een horizon nodig met lichtstralen van hoop.

Het Midden Oosten is een komen en gaan van vele beschavingen. In de afgelopen decennia ben ik gezegend te hebben gereisd door mijn moederland Iran, door Afghanistan, Pakistan, Libanon, Irak, Syrië en Turkije. Elk centimeter van deze regio heeft een rijke herinnering aan de vele culturen. Telkens ben ik weer versteld hoe deze landen met hun oude tradities en wijsgerige helden – bevoorrecht met een humane cadans die schuilgaat achter hun rituelen en dagelijks ritme – zo blindelings in de val trappen van gewelddadige seculiere of religieuze politieke avonturiers, met IS als de nieuwste versie daarvan. Het enige antwoord dat ik vond – voorbij mijn sociologische neiging om allerlei factoren erbij te halen – was dat in de afgelopen decennia de donkere kracht van wrok en wraakzucht de bovenhand voerde bij politieke keuzes in het Midden Oosten, waarbij alle redelijkheid verloren raakte. Steeds staan mensen achter een nieuwe bombastische politieke uitdager, niet zozeer uit sympathie, maar uit wraak, om de zittende tiran omver te werpen. Met als rampzalige gevolg een nieuwe tirannie.

Laat dat nu de meest essentiële morele erfenis zijn die mijn vader mij meegaf: “Lieve zoon, wrok is het slechtste motief om tot een daad over te gaan.”

Dit stuk staat ook in De Moslimkrant.