De EU behandelt Israël inderdaad anders dan andere landen

Al jaren wordt er in Israël en de Joodse diaspora luid geklaagd, vorige week nog in Nederland, dat Israel onredelijk behandeld wordt vanwege zijn politiek ten aanzien van de Palestijnen. Westerse reacties op de recente ontwikkelingen in de Oekraïne tonen dat dit inderdaad het geval is: Israël wordt geheel anders behandeld dan andere landen.

Door Willem-Gert Aldershoff en Michel Waelbroeck

Vanaf het begin van de protesten in Kiev gingen er Amerikaanse en Europese stemmen op voor sancties tegen politici en functionarissen die verantwoordelijk waren voor het gewelddadige optreden tegen betogers. Op 22 januari trokken de VS visa van bepaalde Oekraïense functionarissen in. Het Davos World Economisch Forum stond de toenmalige Oekraïense premier Azarov niet toe de bijeenkomst toe te spreken. En eind januari opperde Europees Parlementsvoorzitter Martin Schultz de mogelijkheid van sancties, zoals het bevriezen van bankrekeningen en het weigeren van toegang tot de Europese Unie.

Sancties Indien het zulke maatregelen zou nemen zou de EU volledig in overeenstemming handelen met de verplichtingen in het EU-verdrag. De Oekraïne zou ook niet het eerste land zijn waartegen zij zulke maatregelen zou nemen. Het EU-document ‘Restrictive measures (sanctions) in force’ uit juli 2013, somt alle maatregelen op die momenteel van kracht zijn tegen een dertigtal landen, waaronder Wit-Rusland, China, Moldavië, Libanon en Tunesië. Veelal bestaan de maatregelen uit het weigeren van toegang voor bepaalde personen tot het grondgebied van de EU, het bevriezen van hun bankrekeningen, het stoppen van het verlenen van bepaalde diensten en wapenembargo’s.

De redenen voor zulke maatregelen variëren. In het geval van Wit-Rusland zijn het “de ernstige schendingen van mensenrechten, de onderdrukking van de burgermaatschappij en andere activiteiten die de democratie ondermijnen”. Voor wat betreft Bosnië is de reden dat de activiteiten “de veiligheidssituatie ernstig bedreigen” en “de Algemene Dayton/Parijs Kaderovereenkomst voor Vrede ondermijnen”. In één geval is het plegen van “bepaalde geweldshandelingen bij Mostar” voldoende reden om bepaalde personen de toegang tot de EU te weigeren.

Contacten op hoog niveau Na het gewelddadig neerslaan van de demonstraties op het Tian’anmen Plein in 1989 stelde de EU niet alleen een wapenembargo tegen China in – dat nog altijd van kracht is – zij verlangde ook het opschorten van militaire samenwerking, van bilaterale ministeriële contacten en contacten op hoog niveau, en een vermindering van culturele, wetenschappelijke en technische samenwerkingsprogramma’s. Het valt niet te begrijpen waarom de EU tot nog toe geen vergelijkbare maatregelen ten aanzien van Israël heeft genomen. Van geen enkel ander land zijn de schendingen van het internationaal recht zo goed gedocumenteerd. Geen enkel ander land heeft geduren de zovele jaren zo’n minachting getoond voor de oproepen van de internationale gemeenschap, waaronder de VS en de EU.

De handelingen van Israël vormen veel ernstiger en langduriger schendingen van aanvaarde internationale normen dan de schendingen door vele andere landen waartegen de EU wel maatregelen heeft genomen. Een indrukwekkend aantal resoluties van de VN Veiligheidsraad en uitspraken van het Internationale Hof van Justitie bevestigen dit. Desondanks gaat Israel door op de weg die de internationale gemeenschap al decennialang veroordeelt.

Zelfbeschikking Israël blijft het recht van het Palestijnse volk op zelfbeschikking onmogelijk maken, gaat door met de bezetting van Palestijns land, met het inpalmen van land en van natuurlijke hulpbronnen. Het land blijft de Palestijnse sociaal-economische ontwikkeling systematisch frustreren – zoals rapporten van de Wereld Bank en IMF aangeven – en weigert nog altijd de blokkade van Gaza op te heffen, waardoor 1,5 miljoen burgers in erbarmelijke omstandigheden moeten leven. Israël’s beheer van de Palestijnse watervoorraad op de Westelijke Jordaanoever zorgt voor groene gazons en zwembaden bij Joodse kolonisten, terwijl Palestijnen nauwelijks voldoende water krijgen om te overleven.

Israëlische ordediensten grijpen niet in wanneer kolonisten olijfbomen van Palestijnse boeren vernielen en het Israëlische leger vernielt Palestijnse waterbronnen en reservoirs. Jarenlang beperkten de EU-reacties op het Israelische beleid zich tot mondelinge en schriftelijke verklaringen en veroordelingen. Pas in 2013 kwam er een eerste teken van concreet handelen, met de publicatie van richtlijnen om EU-financiering van Israelische bedrijven en instellingen in de bezette gebieden te voorkomen. Israel probeert zulke maatregelen af te schilderen als sancties, maar zij zijn niets meer dan het toepassen van bestaande EU-wetgeving.

Consequent Om consequent te zijn met haar eigen verdragsprincipes en gevestigde diplomatieke praktijk, en om haar geloofwaardigheid terug te winnen als serieuze acteur op het wereldtoneel, is het hoog tijd dat de EU Israël niet langer op deze uniek bevoorrechte manier benadert.

De EU moet beperkende maatregelen nemen die in verhouding staan tot de aard van Israël’s schendingen van het internationaal recht, zoals zij al lang geleden zou hebben gedaan als zij met een ander land van doen had gehad. Pas dan wordt Israel niet langer anders behandeld. 

Willem-Gert Aldershoff is Adviseur EU-beleid Israel/Palestina en Michel Waelbroeck is emeritus hoogleraar Europees Recht aan Université Libre de Bruxelles.