De geloofsgekte van Amerika stemt diep pessimistisch

Soms is het moeilijk om de Amerikaanse samenleving serieus te nemen. De opgefokte rol van geloof bijvoorbeeld heeft alle kenmerken van de intolerantie voor anders denkenden die de Puriteinen naar New England brachten en die gelukkig twee eeuwen later door de weinig gelovige Founding Fathers aan banden werd gelegd. Met alle hun hang naar de onafhankelijkheidsstrijd, de Fathers en de grondwet als anker voor Amerika, vergeten de geloofsgekken liever deze aspecten. Ze draaien zich in alle bochten om Washington, Jefferson en Lincoln geloof aan te wrijven in hun god. Zelfs een normaliter redelijke columnist als David Brooks (hoewel hij de laatste tijd de weg kwijt is) vond het een van de vereisten van een succesvolle president: een geloof in een hogere opdracht, het idee dat ze Gods instrument zijn. Hij paste wel op om de lichtgelovige kleine Bush erbij te halen maar lijfde wel FDR en Lincoln in – je zag ze draaien in hun graf.

Het is te gemakkelijk om de Republikeinse kandidaten eruit te pikken in hun over elkaar heen buitelende geloofsverklaringen maar het is een goede plek om te beginnen. Rick Santorum is een kandidaat die zo uit een ver verleden lijkt weggestapt en een publieke rol speelt – de kans krijgt die te spelen – terwijl hij standpunten inneemt die in de beschaafde wereld al lang zijn verlaten. Tegenstanders van voorbehoedsmiddelen? Je zou denken dat die alleen nog zijn te vinden in de zogenaamde seksloze mannengemeenschap in Rome en aanpalende parochies, maar ook Santorum heeft de hang up met seks die niet alleen katholieke officials kenmerkt maar ook de gefrustreerde, met seks geobsedeerde Amerikaanse samenleving.

Hoe durf je voorbehoedsmiddelen te verbieden in een land waar een record aantal tieners ongewenst zwanger raakt en waar het aantal abortussen het hoogste is van alle westelijke landen? Dat de bisschoppen dat proberen te doen, in opdracht van wereldvreemde en wrede bazen in Rome, okay, maar dat een politicus dat uit vrije wil doet en het voorhoudt als een morele spiegel voor de samenleving? De pil verbieden? Zelfs de apparatchiks in Brabant zijn nog niet zo ver gegaan.

Abortus? Daar kun je reserves over hebben – niemand is er voor – maar de meeste beschaafde landen hebben het als uiterste middel toegestaan als een vrouw daarvoor kiest om haar moverende redenen. Santorum en zijn geloofszeloten willen abortus absoluut verbieden, zelfs als de kinderen, de tieners, zwanger gemaakt zijn door priesters, broers, vaders of zijn verkracht. Hoe wreed kun je zijn? De morning after pill, redstuk voor veel onnadenkende tieners, mag niet van deze machtige mannen.

In een mooi opiniestuk schrijft een denkende Amerikaan, de columnist James Caroll van de Boston Globe, over een speech die Santorum in september 2010 hield in Houston, bij de herdenking van een belangrijke toespraak van John F. Kennedy in 1960 waarin die zijn verhouding als politicus tot de kerk verklaarde en voor de meeste Amerikanen de vrees wegnam dat Rome ongewenste invloed zou krijgen op Amerikaanse politiek. ‘Als ik een conflict krijg tussen mijn geweten en mijn publieke plichten, dan neem ik ontslag’, zei Kennedy toen. En iedereen zou hem dat na moeten zeggen, met geloof heeft het immers niets te maken.

Santorum sloeg een andere weg in. Hij viel Kennedy aan. JFK zou de grondslag hebben gelegd van de ‘aanvallen op geloofsvrijheid en vrijheid van meningsuiting door seculier links’. Dat zou hij hebben gedaan door het opsluiten ‘van doordachte morele wijsheid in een gebied van niet rationele overtuigingen die geen legitieme rol in het politieke debat spelen’. Kennedy zou geloof hebben ‘verbannen’ uit de Amerikaanse politiek.

Wat een nonsens. Kennedy legde de verantwoordelijkheid bij het individu en niet bij de kerk en dat is precies waar Amerika ooit voor stond. Santorum is een vorm van regressie die inderdaad de evolutietheorie in twijfel roept. En hij is niet de enige. Michele Bachmann zijn we inmiddels kwijt maar haar intolerantie voor mensen die wat anders menen of geloven dan zij, was minstens zo groot. Haar echtgenoot ‘geneest’ homoseksuelen. En zoals we vanochtend in de Volkskrant kunnen lezen, is zelfs de Nederlandse joodse gemeenschap nu besmet met een Amerikaanse rabbi die dat ook vindt (het is niet iets katholieks, of evangelisch, of joods, maar iets dat geloofsterroristen propageren, die intolerantie).

Maar we moeten ons niet op Santorum of de idiote Bachmann concentreren. Ook de andere kandidaten, met uitzondering van Ron Paul die anti-abortus is op basis van zijn eigen morele afweging maar verder niet leutert over geloof en enkel oreert over ideologie, lopen voortdurende te toeteren over hun geloof. De pathetische Perry hield zelfs een gebedsbijeenkomst om te bidden voor het welzijn van de financiën van de VS. Een morele oproep aan zijn partijgenoten om algemeen belang voor te laten gaan zou meer op zijn plaats geweest zijn. Romney krijgt de steun van de meest conservatieve katholieke organisaties in de VS omdat die wel inzien dat Santorum niet de kandidaat wordt. Zijn Mormoons morele waarden zijn even star als die van de katholieke kandidaten maar ook al is bekeren een aangeboren drift van mormonen, van Romney hoeven we gelukkig geen preken te verwachten. Wel is het soms moeilijk mensen serieus te nemen die het ontstaansverhaal van de Mormonen serieus nemen, maar laten we wel wezen, alle grote geloven hebben bizarre verhalen. Alleen zeloten nemen die honderd procent serieus.

Terug naar de VS als geloofsdolle samenleving. Wat is daar aan de hand? Misschien is het dat, als ik de woorden van Richard Hofstadter mag parafraseren, Amerika het ongeluk heeft niet een geloof te hebben maar een geloof te zijn, dat Amerikanen zo gelovig maakt. De gedachte dat seculiere vijde kolonnes op slinkse wijze geloof proberen uit te bannen uit de VS en zo het land zwak maken, is alleen al op het eerste gezicht totale onzin. De bewijzen ervoor, het opruimen van kerststallen op publieke gronden, het Happy Holidays zeggen in plaats van Happy Christmas, zijn allemaal anekdotisch en minimaal. Zolang elke presidentskandidaat gelovig moet zijn en iedere president God bless you (and America) moet zeggen na iedere speech, is de dreiging van die seculieren nogal minimaal, zou ik zeggen. De schoolboards in de VS zitten vol met gelovige ouders die kinderen hun geloof willen opleggen in plaats van zelfstandig willen laten denken. Of ze doen aan homeschooling, zoals Santorum, om te voorkomen dat in hun gesloten wereldje ooit de ramen opengaan.

De VS is een absurd angstige samenleving. Bang voor alles, bang vooral om zelf beslissingen te nemen. Het is een vaststelling die moeilijk samengaat met het beeld dat Amerika als land van vrije individuen uit wil stralen maar het is wel de werkelijkheid. In de Financial Times had Simon Kuper, opgegroeid in Nederland, afgelopen weekend een prachtig stukje over het verschil tussen angstig en geremd Amerika en liberaal, vrijgevochten Nederland. Seks is een obsessie voor Santorum en de zeloten. Erover praten met je kinderen is, denken ze, uitnodigen tot seks. Erkennen dat dingen die je moreel misschien niet zou willen, bestaan – denk aan tienerseks, prostitutie, drugs en euthanasie – leidt in Nederland tot een geaccepteerde werkelijkheid waarin je de slechtste kanten ervan kunt afromen. In de VS worden die activiteiten – die natuurlijk, gezien de menselijke aard, niet anders zijn dan bij ons – genegeerd, weggestopt als ongeschikt om over te praten. Maar daarmee zijn ze natuurlijk niet weg.

Je kunt er je twijfels over hebben of het verstandig is om je kind van zestien te laten slapen bij vriend of vriendin thuis zoals in Nederland maar al te gemakkelijk gebeurt, maar het geeft ouders controle over wat toch onvermijdelijk is. Je kunt over de pil praten, de personen om wie het gaat aan de ontbijttafel zien en er eventueel campagne tegen voeren. In de VS is het ondenkbaar om tieners dat toe te staan, vandaar dat de achterbank van de auto of andere unheimische locaties in Amerika nog steeds de plekken van initiatie zijn. De gevolgen van veel tienerzwangerschappen en veel arbortussen worden door de zeloten genegeerd om het hogere doel, morele rechtlijnigheid, te bewaren. Zoals Kupers het zegt, in Nederland zijn ze erin geslaagd om de aantrekkelijkheid van tienerseks of van softdrugs te verminderen door het saai te maken, in elk geval is het geen ‘rite of passage’ zoals het in Amerika te liefkozend wordt genoemd.

Ik ken ouders van Nederlandse afkomst (of gemengd Nederlands-Amerikaans) die na een lange periode in de VS, waarin hun kinderen daar opgroeiden en naar school gingen, niet terug durven naar Nederland omdat het zo vrijgevochten is. Ze zijn bang dat hun kinderen aan de drugs raken, zich laten bezwangeren en opgroeien voor galg en rad. Het is treurig om te horen. Blijkbaar hebben ze hun kinderen niet zo opgevoed dat die zelfstandig beslissingen kunnen nemen en leren omgaan met de facts of life. Denken ze nou echt dat hun kinderen als ze op college terechtkomen en die vrijheid kunnen gebruiken kunnen omgaan met drugs, seks en drank?

Enfin, terug naar die achterlijke Amerikaanse samenleving. Ik kan er, met al mijn liefde voor het land, ook niet meer van maken. Leiders die zichzelf serieus nemen en wetenschap afwijzen omdat ze evolutie prediken? Die ontkennen dat er zoiets bestaat als milieuvervuiling? Die geen eigen moreel kompas hebben dan dat van hun kerk en weigeren te accepteren dat juist in het land van de vrijheid mensen dat zelf kunnen beslissen? Iedereen heeft recht op zijn eigen gekte. Maar als jouw gekte leidt tot tienerzwangerschappen, drugsproblemen, belabberd onderwijs en de illusie dat als je maar hard genoeg in Amerika gelooft, het altijd goed komt met dat land, dan is dat een gevaarlijke gekte. Amerika is tot de ondergang gedoemd met dat soort leiders en het stemt tot diep pessimisme.