De gemeente denkt dat uw kind een machine is en de hulpverlener een monteur

Er zijn berichten die je alleen maar met open mond kunt lezen. Dat is het geval met een artikel in de Volkskrant over de manier waarop steeds meer gemeentes de jeugdzorg financieren. Ze willen betalen op basis van resultaat en accepteren geen uurtarief meer van de psycholoog of de sociale werker. Dan wordt het allemaal beter en goedkoper, is het college van B&W in de bestuursvleugel aangepraat.

Jarenlang werd ons wijs gemaakt dat de service van de overheid alleen maar beter zou worden als die werd georganiseerd op het laagst mogelijke bestuurlijke niveau. Dan zaten de uitvoerders immers dicht bij de burger. Dan kon maatwerk worden geleverd. Dan was democratische controle een fluitje van een cent. Daarom werd de jeugdzorg over de schutting naar de gemeente gemikt, waarna minister Dijsselbloem tevreden een nieuwe bezuiniging kon noteren. De gemeentes mochten helemaal uitzoeken hoe ze lekker dicht bij de burger konden staan maar ze kregen er veel minder geld voor dan het Rijk tot nog dan toe aan het leveren van de betreffende diensten ten koste had gelegd.

Dat heeft tot veel perverse resultaten geleid en wanprestatie op een breed front, zoals iedereen weet die met hulp aan ouderen te maken heeft, maar wat er nu met de jeugdzorg gebeurt slaat alles: resultaatgerichte contracten met de hulpverleners.

Bij de gemeentebestuurders zelf – die trouwens door de ene fusiegolf naar de andere steeds vérder van de burger af raken –  is de zorg veelal in handen gevallen van managers en mensen die een opleiding bestuurskunde hebben gedaan. Het zijn cententellers en regelneven. Zij zitten aan de onderhandelingstafel met organisaties die jeugdzorg leveren, veelal mensen die erg op hen lijken: ook zij zijn managers en bestuurskundigen. De deskundigen, de sociale werkers, de psychologen, de psychiatrisch verpleegkundigen zitten ergens onderaan in de organisatorische pyramide, waar ze de halve dag bezig zijn met het invullen van urenstaten, het opstellen van plannen en het beantwoorden van rare vragen om hun werkzaamheden te verantwoorden, zodat de kwaliteit kan worden geborgd. Die komen er niet aan te pas. Daarom verlaten de jeugdzorgbestuurders niet met slaande deuren het gemeentehuis als zo’n tut hola in een powersuit of zo’n lul met een ringbaard over resultaatgerichtheid begint. Ze tekenen bij het kruisje, hun cash flow en salaris indachtig.

Ze denken allebei dat mensen machines zijn en hulpverleners in de jeugdzorg monteurs. Als er bij die kinderen ergens een draadje los zit of een tandwieltje is versleten, dan moet je de soldeerbout erbij halen of een nieuw onderdeeltje aanbrengen. Daarna loopt het mechanisme weer als een wekkertje. Zij geloven dat echt. Anders komt zo’n contract niet tot stand.

Nogmaals: in deze visie zijn mensen machines. Daarom zijn mensen maakbaar. Als je ze maar in de juiste stand zet. Tot zover zijn wij in dit land gekomen. Jeugdzorg wordt teruggebracht tot een vorm van africhten waarbij de dompteur de schuld krijgt als het kind niet snel genoeg leert door de hoepel te springen.

Wie komt er bij dit alles juist niet aan te pas? De ouders, de kinderen zelf. Er is juist geen sprake van dat dit soort bestuurders dichter bij de mensen staan. Integendeel. Ze denken dat ze marionettenspelers zijn met de burgers aan een touwtje. Ze komen er mee weg ook want als die burger dan een geel hesje aantrekt, is het tegen het verdrag van Marrakesh.

Naschrift: je denkt soms ook: zouden ze het lijk van B.F. Skinner hebben opgegraven. Dat was een Amerikaans psycholoog die doceerde aan Harvard. Zijn werk is in brede kring in diskrediet geraakt. Lees en huiver. Kijk ook naar dit.