De grootmoederhypothese

Ivan Wolffers schrijft elke dag een gezond weetje, gebaseerd op onderzoeken met merkwaardige en soms ongelofelijke uitkomsten. Door de weetjes van Wolffers leer je van alles over bijvoorbeeld verschillende ziektes, medicijngebruik en gezond afvallen, maar ook over de vaak komische verschillen tussen mannen en vrouwen.

De hypothese ontstond in de jaren tachtig van de vorige eeuw toen onder andere Kristen Hawkes, momenteel professor antropologie aan de University of Utah, het Hazdavolk in Tanzania bestudeerde. Het zijn jagers-verzamelaars. Ze zag dat de oudere vrouwen de hele dag voedsel zochten voor hun kleinkinderen. Bij primaten (apen) zorgen na de periode van moedermelk de jongen voor hun eigen eten.

Bij de voorouders van mensen zal het ook wel zo geweest zijn, maar door klimaatverandering verdwenen de bossen waar er voor jongen die net van de borst waren gemakkelijk vruchten te vinden waren. Wat gebeurde er? De moeders konden proberen in bosachtige gebieden te blijven -maar die werden steeds kleiner- of voor het voedsel van hun kinderen te gaan zorgen nadat ze geen borstvoeding meer kregen, maar dat geeft als probleem dat ze geen volgend kind kunnen verzorgen. Eén tegelijk. Maar dan verschijnt oma op het toneel. Die gaat het doen.

Kristen Hawkes heeft nu een rekenkundig model ontwikkeld om aan te tonen wat de invloed op een primatensoort is als er een grootmoeder is die een beetje meehelpt bij het eten geven aan de kinderen. Als grootmoeders de kleinkinderen helpen opvoeden als die van de borst af zijn, dan krijgen hun dochters de gelegenheid om meer kinderen te krijgen. De baby’s kunnen dan ook op jongere leeftijd van de borst af. De grootmoeders die dat het langst kunnen doen hebben gunstige genen en worden ouder. De dochters die langer hulp van hun moeder hebben, krijgen meer kinderen en geven dus ook vaker de succesvolle genen weer door aan hun kinderen. Na verloop van tijd moet dat gevolgen hebben op de opbouw van de bevolking. Via het rekenmodel laat Kristen Hawkes zien dat het 24.000 jaar lang niets uitmaakt, maar dat in de 36.000 jaar daarop volgend de gemiddelde leeftijd van vrouwen met 49 jaar toeneemt.

Het model laat onverklaard waarom opa dan ook ouder is geworden. Goed, een paar jaar minder oud als oma, maar toch. Ik kan nu de opa-hypothese ontwikkelen waarbij ik ervan uitga dat het zielig voor oma is als ze alleen is, want ja ze is interessant zo lang ze helpt, maar als ze dat niet meer kan wordt ze naar een verzorgingstehuis gestuurd. Dus opa moet wel ouder worden. Als ik bij de uitgang van de school sta te wachten op mijn kleindochters vraag ik me bovendien af hoeveel jaar het nog duurt voordat mijn bijdrage aan het overleven van onze soort er voor gaat zorgen dat we net zo oud worden als oma. Als ik daar 24.000 jaar op moet wachten hoeft het voor mij niet meer.

Het weetje van vrijdag nalezen: Het koken van voedsel is zo gek nog niet Volg I van Wolffers ook op Twitter Zijn meest recente boek is: Gezond