De halve waarheden van Shell

Regelmatig lanceert Shell berichten via de media over oliediefstal en sabotage van pijpleidingen in Nigeria. Zoals op 7 mei jl, toen een woordvoerder van Shell Nigeria het bericht de wereld in slingerde dat: “twee nieuwe lekken zijn ontdekt bij de Trans Niger pijplijn bij Akpajo en K-Dere in Ogoniland, nadat eerdere lekken veroorzaakt door vernieling in het weekend waren gerepareerd.” De suggestie is duidelijk: Shell doet enorm haar best om olielekkages en de daaruit resulterende milieuvervuiling tegen te gaan, maar de lokale bevolking gooit iedere keer opnieuw roet in het eten.

Shell heeft heel goed begrepen dat de sympathie van het publiek al snel uitgaat naar het onschuldige slachtoffer. En probeert dus de rollen om te draaien: niet de Nigeriaanse bevolking, die gedwongen is te leven te midden van miljoenen liters gelekte olie uit Shell’s pijpleidingen, heeft het moeilijk, maar de westerse multinational die volgens hoogstaande morele “business principles” opereert maar daarbij voortdurend wordt tegengewerkt.

Net als dictators, volksmenners en andere potentaten weet Shell als geen ander dat de beste propaganda niet is gebaseerd op zuivere onwaarheid, maar op een effectieve mix van feiten en leugens.

Het is niet onwaar dat er in Nigeria pijpleidingen worden gesaboteerd en dat er illegaal olie wordt afgetapt. Er is ook niemand die dat ontkent. Wel onwaar is de suggestie van Shell dat er betrouwbare cijfers zouden bestaan die aantonen dat het percentage sabotage en diefstal boven de 90 procent ligt. In Nigeria bestaan alleen officiële cijfers over olie-export, niet over olie-productie. Vandaar dat het zo lekker makkelijk is om te sjoemelen met diefstal -en sabotagecijfers. Maar dat zal je nooit in een persbericht van Shell lezen.

Ook onwaar is de suggestie van Shell dat het bedrijf geen enkele schuld heeft aan oliediefstallen. Zo laat het bedrijf nog steeds slecht bewaakte en nauwelijks onderhouden pijpleidingen dwars door Ogoniland lopen, een deel van de Nigerdelta waar Shell al jarenlang niet meer naar olie boort omdat het de situatie voor haar eigen personeel te onveilig acht.

Shell heeft in Nigeria de grootste olieramp uit de geschiedenis gecreëerd. Het bedrijf weet dat het tientallen miljarden euro’s kost om schade aan natuur, landbouw en visserij te herstellen en de bevolking te compenseren voor de geleden verliezen.

Shell probeert deze onbetaalde rekeningen te ontlopen door voortdurend de boodschap “het ligt nooit aan ons” de wereld rond te sturen. In geval van sabotage hoeft het bedrijf volgens de Nigeriaanse wet namelijk geen schadevergoeding aan de getroffen bevolking uit te keren. Shells systematische ontkenningsstrategie – bedoeld om de kassa nog harder te laten rinkelen- is dus niet zo maar een leugentje. Het betekent dat de slachtoffers van de olieramp worden veroordeeld om te leven in armoede en te midden van olie die hun lucht, water en voedsel ernstig vervuilt.

Soms komt de waarheid zo keihard aan het licht dat zelfs Shell haar niet meer kan wegpoetsen. De erkenning dat het bedrijf fout zat wordt dan weggemoffeld in een klein hoekje waar haast niemand haar vindt. Zo erkende Shell onlangs in haar Sustainability Report dat het aantal ‘operational spills’ (olielekkages door eigen fouten) in Nigeria in 2011 is gestegen van 32 tot 64. Het zal inmiddels duidelijk zijn dat over deze lekkages geen persbericht door Shell werd uitgestuurd.

In augustus 2011 erkende Shell na jarenlang getouwtrek en onder druk van een rechtszaak dat het verantwoordelijk is voor een grote olielekkage bij het stadje Bodo. De bewoners togen daarop vol verwachting naar Shell om te gaan onderhandelen over een schadevergoeding. Maar dat liep al snel uit op een deceptie. Shell bleek slechts een heel klein deel van de vervuiling te willen erkennen. Volgens een recent rapport in opdracht van Amnesty International is de werkelijke vervuiling wel zestig keer groter dan waarvoor Shell wil betalen.

Ook weer zo’n mooie propagandatruc van Shell: een klein beetje toegeven, zodat de publieke aandacht verdwijnt en vervolgens in achterkamertjes de slachtoffers langzaam maar zeker gaan uitputten met eindeloze vertragingstactieken waarvan het bedrijf weet dat het die veel langer vol kan houden dan een handjevol arme Afrikaanse boeren.

Noam Chomsky heeft eens gezegd: in elke oorlog sneuvelt de waarheid als eerste. Dit geldt ook voor de ecologische oorlog die Shell in Nigeria voert. Daarom aan ons de taak om de naakte waarheid telkens opnieuw in het gezicht van bedrijven als Shell te slingeren en hun leugens genadeloos te ontmaskeren.

Geert Ritsema is Campagneleider oliewinning Milieudefensie. Milieudefensie voert momenteel de campagne Worsethanbad. Zij wil dat Shell de olie in de Niger Delta opruimt, de bewoners compenseert en leidingen en installaties goed onderhoudt om nieuwe lekkages te voorkomen. Doe mee en ga naar: www.worsethanbad.org