De journalist is geen Stasi

De staat is de natuurlijke vijand van het individu. Een sterk individu en een zwakke staat moeten we als ideaal hebben. De ideale staat is slechts een vuil wapen om vrij van slinkse types te zijn.

Met deze principes toets ik altijd de regels van een staat en van het volkenrecht. Daarom ben ik blij dat SP wil dat inlichtingen- en veiligheidsdiensten geen agenten en informanten ronselen onder politici, journalisten en ontwikkelingswerkers. Daarom val ik van mijn stoel af wanneer journalisten – zoals Bas Paternotte – nat worden van het idee om met de AIVD de koffer in te duiken.

De journalisten als controlerende macht Je wilt niet dat jouw advocaat of de rechter in bed ligt met het OM. Op dezelfde manier wil je ook niet dat een journalist in dienst van de staat werkt. Want de journalistiek is de vierde macht, die alle andere machten moet controleren. De ideale journalist is jouw dagelijkse advocaat tegen de staat en de slinkse types. En als de journalist zijn belang, loyaliteit en de salarisstrook met die van de agent deelt, dan is de journalist als controlerende macht slechts de slager die zijn eigen vlees keurt.

Oligarchievorming als natuurwet Macht is zoals water. Water zoekt het laagste punt, macht zoekt het laagste karakter. Macht zoekt mensen met een speciaal talent: om netwerken met weinig anderen te vormen, om zichzelf voor te trekken, in het nadeel van de rest. Macht zal journalisten verleiden om in bed met machtigen te duiken.

Zie bijvoorbeeld Rebekah Brooks, ex-hoofdredacteur van de krant News of the World. Ze zegt onschuldig te zijn in de rechtszaak waar ze terecht staat voor het hacken van telefoons, het omkopen van ambtenaren en het achterhouden van bewijsmateriaal. Brooks is bevriend met de Britse premiers David Cameron, Tony Blair en Gordon Brown. Zij kreeg als straf van haar baas Rupert Murdoch een wereldreis van één jaar, van zijn geld, totdat hij een nieuwe baan voor haar zou vinden, als het schandaal vergeten was. Brooks is slechts één voorbeeld van een natuurwet in de mens: de neiging tot oligarchievorming.

Edward Herman en Noam Chomsky hebben in hun klassieke boek ‘Manufacturing Consent’ aangetoond dat de pers sterk verweven is met geld en macht. Ten eerste is een krant/televisiestation een bedrijf en het bedrijf wil winst. Een krant verpatst leesvee aan reclamemakers en reclamemakers hebben daardoor invloed. Ten tweede, een bedrijf heeft eigenaren en grote bedrijven investeren in de media, ook veel defensiebedrijven met als belang hun visie en oorlogen te verkopen. Ten derde, verdienen de bazen van de media en sommige journalisten exorbitante bedragen en daardoor zullen hun belangen dichter bij de belangen van de rijken en de machtigen liggen, dan bij jouw belang. Eva Jinek komt vaker op Moszkowicz’s verjaardag dan op de jouwe.

Howard Kurtz beschrijft in zijn boek ‘Spin Cycle’ hoe politici en regeringen journalisten kweken. Zij, wetende dat journalisten op lekken en interviews geilen, zullen vriendelijke journalisten belonen en onvriendelijke bestraffen. Ook Peter Kee , parlementair redacteur Pauw & Witteman, lekt in zijn boek dat politici en journalisten elkaar hatende Siamese tweelingen zijn, met meer baat bij het welzijn van de ander dan zijn dood.

Het is dus onvermijdelijk dat de journalist in machtscirkels zal verkeren en meer belangen met de macht zal delen dan met de rest van de bevolking. Als we de journalist daarnaast nog met AIVD trouwen, geven we de journalist ook een geheim privéleger; we maken de staat – en de machthebbers – steeds sterker en het individu steeds zwakker.

Publiek cynisme is slecht voor ons allemaal In Roemenië onder het communisme moest je de chirurg een vette fooi geven; anders liet ie je leegbloeden. Om overal smeergeld te kunnen betalen moest je zelf corrupt zijn. Niet geld maar corruptie sijpelt tot de onderlaag door, stimuleert wantrouwen en de mentaliteit van ‘dog eats dog’ .

Om vreedzaam te leven en vooruitgang te boeken moeten we voldoende vertrouwen in elkaar hebben, in onze instituties, in onze leiders en bewakers. Wantrouwend zijn we sneller bereid om (morele) wetten te schenden, om ons niet onder de voet te laten lopen door andere valsspelers. Het land belandt in een neerwaartse spiraal.

Onderzoeken tonen voortdurend aan dat we steeds minder vertrouwen hebben in fundamentele beroepen. Uit een enquête van bijvoorbeeld Bar Standards Board van 2009 blijkt dat het Britse publiek heel weinig vertrouwen had in de volgende beroepen: politicus 1%, bankier 2%, accountant 14%, advocaat 24%. En journalist 3%.

Deze beroepen zijn van levensbelang voor ons bestaan, voor het voortbestaan en de vooruitgang van het land. Onderzoeken tonen aan dat publieksvertrouwen wezenlijk is voor geluk, stabiliteit en economische groei. Bovendien, je kunt geen cynische horde besturen, behalve met de vuist, dus de leiders zullen strenger worden.

De journalist met twee petten is niet te vertrouwen. Schrijft hij nu een verhaal voor het algemeen belang, of schrijft hij met het welzijn van zijn vriend bij AIVD in gedachte? Of omdat hij door AIVD rijkelijk beloond zal worden? 

Deze journalist heeft een ijselijk effect op klokkenluiders. In dienst van NSA zal hij Edward Snowden’s verhaal niet publiceren en zijn schuilplaats verklikken. Snowden zelf vermeed The New York Times omdat de Times een gelijksoortig verhaal voor één jaar onder de pet hield, in overleg met de regering. 

Hoe roep je de journalist ter verantwoording? Zelfs al is de journalist de vierde macht in het land, hij is de minst democratische macht. De journalist legt geen verantwoording af. Je kan een journalist noch stemmen, noch wegstemmen. Je kan je abonnement opzeggen, maar je kan slechts bij een andere krant terecht, die precies hetzelfde doet, dezelfde belangen heeft en dezelfde band met AIVD. Murdoch sloot News of the World af en een paar maanden later begon hij The Sun on Sunday als vervanger. 

Veiligheidsdiensten werken in het geheim, maken mensen kapot, vaak in het belang van de machtige, niet in het algemeen belang. Zij beschermen hun bronnen. Je kan daardoor weinig bij een rechter beginnen, ook niet tegen de journalist die jou valselijk verklikt omdat hij je haat of omdat zijn belangen of politieke overtuigingen met de jouwe botsen. Precies zoals op Guantánamo waar ook mensen vastzitten omdat hun vijanden hen valselijk aangegeven hebben. Je bent dus minder beschermd tegen de kwaadwillende journalist die een goede relatie heeft met AIVD.

Paternotte zegt dat AIVD ons beschermt. Maar wie beschermt ons tegen de AIVD? Niet Paternotte. En wie beschermt ons tegen het echtpaar Paternotte-AIVD?